Πανεπιστήμιο Kocaeli, Σχολή Πολιτικών Επιστημών, Προϊστάμενος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων, Καθ. Ο Δρ. İrfan Kaya Ülger έγραψε τις λεπτομέρειες της έκθεσης για την Τουρκία που ετοίμασε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Josep Borrel στις 29 Νοεμβρίου 2023 για την ανάλυση AA.

***

Η έκθεση για την Τουρκία που εκπονήθηκε από τον Josep Borrel, Ύπατο Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), δημοσιεύτηκε στις 29 Νοεμβρίου 2023. Η έκθεση είναι σημαντική γιατί είναι το τρίτο έγγραφο που δημοσιεύτηκε το 2023 για την τρέχουσα κατάσταση και το μέλλον των σχέσεων Τουρκίας-Ε.Ε. Η πρώτη από τις δύο εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν προηγουμένως εκπονήθηκε από τον Τούρκο εισηγητή Nacho Sanchez Amor τον Σεπτέμβριο και έγινε αποδεκτή από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η εν λόγω έκθεση υποστηρίζει ότι η απώλεια δυναμικής στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ συνεχίζεται και συνιστά τη συνέχιση της συνεργασίας σε τομείς διαφορετικούς από την πλήρη ένταξη.[1] Η δεύτερη έκθεση για την Τουρκία δημοσιεύτηκε από την Επιτροπή στις 8 Νοεμβρίου 2023. Η αρνητική προοπτική ήταν επίσης παρούσα στην έκθεση της Επιτροπής 141 σελίδων, που ονομάζεται επίσης έκθεση προόδου μέχρι το 2015. Η έκθεση υπερασπίζεται την ιδέα ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει σοβαρή πτώση τομείς όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι θεμελιώδεις ελευθερίες, η κοινωνία των πολιτών και το κράτος δικαίου. Στην έκθεση, η οποία δεν συνιστά την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την πλήρη ένταξη, η συμφωνία για το προσφυγικό, η ενημέρωση της τελωνειακής ένωσης, η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης και η εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας αναφέρονται ως τομείς συνεργασίας.[2]

Στη νέα έκθεση που εκπόνησε ο ύπατος εκπρόσωπος της ΚΕΠΠΑ, Τζόζεφ Μπορέλ, βλέπουμε ότι, ακόμη και αν εξακολουθούν να υφίστανται οι διακρίσεις και η περιθωριοποίηση, μερικές φορές επικρατεί επιφυλακτική αισιοδοξία. Ένα άλλο σημείο που διακρίνει την έκθεση από τις προκατόχους της είναι ότι πρόκειται για προσχέδιο κειμένου. Η εν λόγω έκθεση θα συζητηθεί και θα οριστικοποιηθεί στη σύνοδο κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 14-15 Δεκεμβρίου 2023. Δεν είναι ακόμη σαφές σε ποιο βαθμό η έκθεση θα συμπεριληφθεί στην τελική δήλωση. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι η νέα έκθεση θα χρησιμεύσει ως οδικός χάρτης για τις σχέσεις με την Τουρκία από την προοπτική της ΕΕ. Η έκθεση με τίτλο «Η κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ» είναι αναμφίβολα ένα έγγραφο που αξιολογεί τις διμερείς σχέσεις από την προοπτική της ΕΕ.[3] Ένα άλλο έγγραφο που αποκαλύπτει την άποψη της ΕΕ για τις σχέσεις με την Τουρκία είναι η Έκθεση Διεύρυνσης του 2023, που δημοσιεύτηκε την ίδια ημερομηνία με την Έκθεση Προόδου. Ενώ το εν λόγω έγγραφο συνιστά την έναρξη διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία και τη Μολδαβία, την κήρυξη της Γεωργίας υποψήφια και την προετοιμασία για την προδιαπραγματευτική φάση των σχέσεων μεταξύ Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και ΕΕ, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν φέρεται νέος ορισμός στην Τουρκία. [4]

Ποιο είναι το περιεχόμενο της έκθεσης Borrel;

Στην έκθεση που εκπονήθηκε από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΚΕΠΠΑ Josep Borrel, η τρέχουσα κατάσταση μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ εξετάζεται σε τρεις ενότητες:

Πολιτικές σχέσεις, διμερή προβλήματα και τέλος οικονομία και εμπόριο. Ενώ παρατίθενται οι εξελίξεις που επηρεάζουν τις πολιτικές σχέσεις μεταξύ των μερών, εφιστάται πρώτα η προσοχή στη θέση της Τουρκίας στη διαμάχη για τη θαλάσσια δικαιοδοσία στην Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η Τουρκία συνεχίζει τη γερακινή πολιτική της στην Κυπριακή σύγκρουση, αν και πρόσφατα υιοθέτησε μια στάση με στόχο τη μείωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο. Από την άλλη πλευρά, η έκθεση επικρίνει την πολιτική της Τουρκίας σχετικά με τον πόλεμο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας και τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και τονίζει ότι υιοθέτησε διαφορετική προσέγγιση από αυτή των χωρών της ΕΕ στην παλαιστινιο-ισραηλινή σύγκρουση, η οποία επαναλήφθηκε στις αρχές Οκτωβρίου.

Ενώ η έκθεση, η οποία αντικατοπτρίζει την επίσημη άποψη της ΕΕ, απαριθμεί τα επίμαχα ζητήματα, υποστηρίζεται ότι η Τουρκία παραβίασε τον εναέριο χώρο της Ελλάδας μέχρι τις αρχές του 2023 και ότι οι συνεχιζόμενες δραστηριότητες σεισμικής έρευνας και γεωτρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τον Ιούνιο του 2021 συνιστούν παραβίαση. της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι σαφές από αυτές τις δηλώσεις ότι οι επίσημες θέσεις της ελληνοκυπριακής διοίκησης και της Ελλάδας που περιέχονται στην έκθεση Borrel έχουν γίνει η επίσημη άποψη της Ε.Ε. Αν και ο καθορισμός του πού ξεκινούν και τελειώνουν οι ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας μιας χώρας δεν εμπίπτει στην εντολή της ΕΕ, που είναι ένας υπερεθνικός οργανισμός, η επιβεβαίωσή τους στην έκθεση δεν σημαίνει τίποτα άλλο από την υιοθέτηση και αποδοχή των θέσεων της Ελλάδας και της ελληνοκυπριακής διοίκησης. .

Στην ενότητα της έκθεσης για το Κυπριακό, υποστηρίζεται ότι η Τουρκία υιοθέτησε τη λύση των δύο κρατών αντί της διαπραγματευτικής μεθόδου που συνεχίζεται μέχρι σήμερα υπό τη μεσολάβηση του ΟΗΕ και ασκεί πιέσεις στην Κοινότητα των Τουρκικών Κρατών να αναγνωρίσει την Τουρκική Δημοκρατία. από τη Βόρεια Κύπρο. Υπάρχει επίσης κριτική ότι η Τουρκία άνοιξε το Μαράς για διευθέτηση χωρίς να λάβει υπόψη τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και ότι επιμένει να συμβουλεύεται τις απόψεις της τουρκικής πλευράς σχετικά με την επέκταση της ειρηνευτικής αποστολής. Η έκθεση αναφέρει περαιτέρω ότι η Τουρκία δεν αποδέχεται την έννοια της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι οι δυνατότητες συνεργασίας παραμένουν περιορισμένες λόγω αυτής της στάσης. Ένα άλλο σημείο είναι ότι η πρόταση για σύγκληση διεθνούς διάσκεψης για τη σύγκρουση της θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο προτάθηκε από την ΕΕ στην έκθεση.

Στο τμήμα εξωτερικής πολιτικής της έκθεσης, υποστηρίζεται ότι διαχρονικά υπήρξαν αποκλίσεις από τη συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ σε αυτόν τον τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο, η έκθεση, αφενός, επικρίνει την Τουρκία για την υιοθέτηση διαφορετικής προσέγγισης από αυτή των χωρών της ΕΕ στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και, αφετέρου, υποστηρίζει ότι η Τουρκία συνέβαλε σημαντικά στη συμφωνία για τον διάδρομο σιτηρών. . . Η επιδίωξη πολιτικής εξομάλυνσης της Τουρκίας με τις αραβικές χώρες και τις χώρες του Κόλπου είναι επίσης μεταξύ των θεμάτων που αξιολογούνται ως θετικό βήμα στην έκθεση. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία κατηγορείται στην έκθεση σχετικά με τη διαδικασία ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Επιπλέον, φαίνεται ότι η Τουρκία δεν καταδίκασε την επίθεση της Χαμάς στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση και διέφερε από τις χώρες της ΕΕ σε αυτό το σημείο. Αν και η συμβολή της Τουρκίας στη λύση της διένεξης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ερμηνεύεται ως θετικό βήμα, διαφέρει από την πολιτική των χωρών της ΕΕ στη Λιβύη. Η έκθεση εκφράζει επίσης την ελπίδα ότι οι δραστηριότητες συνεργασίας που πραγματοποιούνται μεταξύ των μερών στους τομείς της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας θα συνεχιστούν στη βάση της στρατηγικής πυξίδας.

Στο τμήμα διμερών σχέσεων της έκθεσης, αναφέρεται ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία συνεχίζονται νόμιμα, αλλά δεν έχει σημειωθεί πρόοδος από το 2018 λόγω της απόστασης της Τουρκίας από την ΕΕ. Η έκθεση υποδηλώνει ότι η διαδικασία διαλόγου υψηλού επιπέδου μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, η οποία διακόπηκε το 2019, μπορεί να επαναληφθεί και ότι αυτό θα ωφελήσει και τις δύο πλευρές. Η έκθεση Borrel αναφέρει ότι η Τουρκία πληροί τα περισσότερα από τα 72 κριτήρια απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που πρότεινε η ΕΕ το 2013 και ότι μπορεί να χορηγηθεί πλήρης απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης εάν εκπληρωθούν οι υπόλοιπες υποχρεώσεις. Στην ενότητα οικονομία και εμπόριο της έκθεσης, υποστηρίζεται ότι η προσαρμογή της τελωνειακής ένωσης στις τρέχουσες συνθήκες είναι στην ημερήσια διάταξη και ότι απαιτούνται τεχνικές μελέτες για το θέμα αυτό. Η έκθεση επικρίνει επίσης τον περιορισμό της ΕΕ στο εμπόριο με τη Ρωσία και την αποτυχία της Τουρκίας να συμμετάσχει στις κυρώσεις, ενώ το εμπόριο, η ενέργεια και οι μεταφορές αναφέρονται ως τομείς όπου μπορεί να δημιουργηθεί συνεργασία.

Θα ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για την πλήρη ένταξη;

Η έκθεση που εκπόνησε ο Josep Borrel είναι αναμφίβολα ένα μονομερές έγγραφο που περιέχει την άποψη της ΕΕ για τις σχέσεις με την Τουρκία. Ενώ η έκθεση απαριθμεί τομείς συνεργασίας, περιλαμβάνει επίσης πολιτικές, νομικές και οικονομικές κριτικές. Σε όλη την έκθεση αναφέρεται ρητά και σιωπηρά ότι η ΕΕ αναμένει από την Τουρκία να κάνει θετικά βήματα στις συγκρούσεις της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου προς την πλήρη ανάκαμψη και απαιτεί επίσης τη συμμόρφωση με τις αποφάσεις της ΕΣΔΑ.

Στο συμπέρασμα της έκθεσης, προτείνεται η αναζωογόνηση των σχέσεων με την Τουρκία ενόψει της συνόδου κορυφής αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων που θα πραγματοποιηθεί στις 14-15 Δεκεμβρίου 2023, και στο πλαίσιο αυτό, συνιστάται η υψηλή Το ίδρυμα διαλόγου επιπέδου στους τομείς της οικονομίας, της ενέργειας και των μεταφορών, που ανεστάλη το 2019, θα πρέπει να επαναλάβει τις δραστηριότητές του. Μια άλλη σύσταση είναι η επανέναρξη των συνεδριάσεων του Συμβουλίου Σύνδεσης Τουρκίας-ΕΕ, που προέρχονται από τη Συμφωνία της Άγκυρας, και η διεξαγωγή συνεδριάσεων πολιτικού διαλόγου σε υπουργικό επίπεδο. Επιπλέον, η έκθεση παρουσιάζει μια πρόταση για τη δημιουργία διαλόγου υψηλού επιπέδου μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ για το κλίμα, την υγεία, τη μετανάστευση, την ασφάλεια, τη γεωργία, την έρευνα και την καινοτομία.

Στο συμπερασματικό μέρος της έκθεσης, προτείνεται περαιτέρω να επιλυθούν τα προβλήματα που ανακύπτουν στην τελωνειακή ένωση μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή με την απόφαση του Συμβουλίου Σύνδεσης το 1996, και να προχωρήσουμε σε ένα σύστημα διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων . για να αντισταθμίσει εν μέρει την καθυστέρηση στην απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης. Η διευκόλυνση της έκδοσης βίζας ορίζεται ως η επίλυση ζητημάτων έκδοσης βίζας επιχειρηματιών, μεταφορέων και φοιτητών μέχρι να εξασφαλιστεί η απαλλαγή που περιλαμβάνει όλους τους Τούρκους πολίτες. Η έκθεση απαιτεί επίσης μια νέα συμφωνία για τη μετανάστευση και τη συνεχή οικονομική στήριξη της ΕΕ για τους πρόσφυγες στην Τουρκία.

Ας σημειωθεί ότι η έκθεση Borrel, στην οποία διακρίνεται τόσο η επιφυλακτική αισιοδοξία όσο και η κριτική, δεν ζητά επανάληψη των διαπραγματεύσεων για την πλήρη ένταξη. Σε σύγκριση με άλλες εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν το 2023, η στάση της ΕΕ έναντι της Τουρκίας έχει γίνει πιο ξεκάθαρη: η ΕΕ δεν έχει αλλάξει την άποψή της ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων με την Τουρκία.

Με άλλα λόγια, η πολιτική διακρίσεων και περιθωριοποίησης της ΕΕ έναντι της Τουρκίας, η οποία συνεχίζεται από τις αρχές του 21ου αιώνα, δεν έχει αλλάξει στην έκθεση Borrel. Ως εκ τούτου, η έκθεση θα πρέπει να διαβαστεί ως εξής: «Τίποτα δεν έχει αλλάξει στη Δυτική Ακτή».

[1] Τουρκία: Η ΕΕ πρέπει να βρει μια νέα μορφή συνεργασίας… – Renew Europe (reneweuropegroup.eu)

[2] Έκθεση Türkiye 2023 (europa.eu)

[3] ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας 2023 (europa.eu)

[4] Πακέτο Διεύρυνσης 2023 (europa.eu)

[Prof. Dr. İrfan Kaya Ülger Kocaeli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Başkanı]

Οι απόψεις που εκφράζονται σε άρθρα ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις πολιτικές σύνταξης του Anadolu Agency.