Ο Zorlu, όπως και ο İnönü, δίνει προτεραιότητα στην ενεργό συμμετοχή της Τουρκίας στους δυτικούς θεσμούς. Η ένταξη της Τουρκίας στον ΟΟΣΑ είναι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Η αίτηση για ένταξη στην ΕΟΚ το 1959 ήταν επίσης προτεραιότητα για τον Ζορλού κατά τη διάρκεια του υπουργείου Εξωτερικών του.

Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργήθηκε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Ο Πρόεδρος İnönü αναζητά ένα ασφαλές μέρος για τη χώρα του με αυτή τη σειρά. Παρά τις επιβολές του Τσόρτσιλ και ιδιαίτερα του Στάλιν, καταφέρνει να μείνει εκτός πολέμου, λαμβάνει υπόψη του τις μεταπολεμικές ισορροπίες του κόσμου και στρέφεται γρήγορα στην ενσωμάτωση της χώρας στον δημοκρατικό κόσμο. Ο İnönü προετοιμάζει υπομονετικά την Τουρκία για τον «νέο κόσμο», όπως ο Ατατούρκ, ο οποίος δεν έμεινε ψυχικά αποκλεισμένος στις «Σέβρες» παρά την ήττα των δυτικών εισβολέων στον πόλεμο της ανεξαρτησίας, κωδικοποίησε τη νέα Δημοκρατία παίρνοντας το παράδειγμα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. ως παράδειγμα. Αναμόρφωσε επιδέξια το καθεστώς στο εσωτερικό. Παρά το γεγονός ότι ήταν ο «εθνικός ηγέτης», πρωτοστάτησε στη μετάβαση της χώρας σε ένα πολυκομματικό σύστημα, εκμεταλλευόμενος από νωρίς την ήττα των «μονομανών» κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο. Αξιολογώντας τις εκλογές του 1950 ως «η μεγαλύτερη ήττα μου ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία της χώρας», άνοιξε το δρόμο για τη δημοκρατία.

Ο Fatin Rüştü Zorlu προετοίμασε την «εξωτερική» διάσταση της ύπαρξης της χώρας στον Νέο Κόσμο, ο οποίος παρέμεινε ουδέτερος και απομονωμένος κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο Ζορλού είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που διασφαλίζει τη θεσμική ένταξη με τον σύγχρονο πολιτισμό, τον οποίο έχουν θέσει ως «στόχο» οι Ατατούρκ και Ινονού, ως λαμπρός ξένος έμπορος. Όπως ο Robert Schuman και ο Jean Monnet είναι οι ιδρυτές της σημερινής ΕΕ, ο Fatin Rüştü Zorlu είναι ο ιδρυτής που ενσωμάτωσε τη μεταπολεμική τουρκική εξωτερική πολιτική στους δυτικούς και δυτικούς θεσμούς. Fatin Rüştü Zorlu, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε πολύ σημαντικά ιστορικά σταυροδρόμια της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής όπως η Σύμβαση του Μοντρέ, η επίλυση του προβλήματος του Χατάι, η προετοιμασία του Κυπριακού Συντάγματος, η ένταξη στον ΟΟΣΑ και στο ΝΑΤΟ και η υποψηφιότητα για την ΕΕ, όπου γίνεται έντονη συζήτηση για δυτικούς και δυτικούς θεσμούς. Είναι καλό να το θυμόμαστε αυτό σήμερα.

ΗΤΑΝ ΣΑΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΑΤΑΤΟΥΡΚ

«Fatin Rüştü Zorlu: Like Zorro» από τον Πρέσβη Semih Günver[1] Η βιογραφία του είναι μια καλή αναφορά για να τον καταλάβουμε. Όταν διαβάζετε το βιβλίο, βλέπετε έναν εργατικό και οραματιστή Υπουργό Εξωτερικών και έναν ακομμάτιστο πολιτικό που εργάστηκε σκληρά για τη χώρα, καθώς και σημαντικά γεγονότα στην πρόσφατη ιστορία της χώρας.

Ποιος είναι ο Fatin Rüştü Zorlu, ο οποίος ήταν υπουργός Εξωτερικών του Δημοκρατικού Κόμματος μεταξύ 1957 και 1960, και έχουν υπάρξει διάφορες φήμες για αυτήν την περίοδο;

Ο Ζορλού, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1910 και έλαβε καλή μόρφωση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, μπήκε στο Υπουργείο Εξωτερικών περνώντας τις εξετάσεις με την πρώτη θέση. Σε μια δεξίωση τράβηξε την προσοχή της συζύγου του Tevfik Rüştü Aras, του μακροβιότερου υπουργού Εξωτερικών του Ατατούρκ. Η γυναίκα του Άρας θεώρησε ότι ο Ζορλού ήταν κατάλληλος για την κόρη της. Επί του θέματος ενημερώνεται και ο Ατατούρκ. Ο αρραβώνας και ο γάμος του Ζορλού γίνονται υπό την αιγίδα του ίδιου του Ατατούρκ. Πράγματι, ο αρραβώνας γίνεται στις 29 Οκτωβρίου κατά τη διάρκεια της δεξίωσης για τον εορτασμό της 10ης επετείου της Δημοκρατίας. Είναι μια σημαντική λεπτομέρεια που έχει παραβλεφθεί ότι είδε τον Ζορλού, που εκτελέστηκε με απαγχονισμό στις 16 Σεπτεμβρίου 1960 από τους πραξικοπηματίες στις 27 Μαΐου, σχεδόν ως υιοθετημένος γιος του Ατατούρκ.

Από την πρώτη φορά που άρχισε να εργάζεται ως Υπουργείο Εξωτερικών, η ανάληψη πρωτοβουλιών με οραματική κατανόηση, η προσανατολισμένη στα αποτελέσματα δουλειά του και η αδυναμία του να ενταχθεί στα παραδοσιακά γραφειοκρατικά καλούπια θεωρήθηκαν αντιφατικά από τους κύκλους του status quo. Ο κοσμήτορας των διαπραγματεύσεων, που ξέρει ότι έχει δημιουργηθεί ένας νέος κόσμος, δεν μπορεί να καταλάβει ούτε τα μικρά κόλπα της γραφειοκρατίας. Η συμμετοχή στις αντιπροσωπείες για τη λύση του προβλήματος του Μοντρέ και του Χατάι, που είναι ζωτικής σημασίας για την τουρκική εξωτερική πολιτική, του επιτρέπει να αποκτήσει δεξιότητες στην πολυμερή διπλωματία. Το 1941, όταν οι στρατοί του Χίτλερ πλησίασαν τη Μόσχα, εργάστηκε εθελοντικά στη Σοβιετική Ένωση, δεδομένων όλων των στερήσεων του πολεμικού περιβάλλοντος, στο Kuybishef, που ήταν η προσωρινή πρωτεύουσα. Το 1944, όταν η Γαλλία αναγνώρισε την κυριαρχία της Συρίας, ο Ζορλού, τότε γενικός πρόξενος στον Λίβανο, ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες για να επιβάλει τη Συμφωνία του Χατάι στη Συρία μέσω των Γάλλων.

Στο διεθνές σύστημα που χωρίστηκε σε δύο δυτικά και ανατολικά μπλοκ στο τέλος του πολέμου, το Zorlu, όπως και ο İnönü, ευνοεί την ενεργό συμμετοχή της Τουρκίας στους δυτικούς θεσμούς. Ως επικεφαλής του τμήματος Εμπορίου στο Υπουργείο Εξωτερικών, συνεργάζεται με νεαρό προσωπικό για να βοηθήσει τη χώρα να βγει από τη μοναξιά του τέλους του πολέμου. Ο πρώτος δυτικός θεσμός στον οποίο εντάχθηκε η χώρα μας το 1948, ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας, γνωστός πλέον ως ΟΟΣΑ, είναι το πρώτο βήμα. Ο Ζορλού καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες στη διαδικασία μεταφοράς κεφαλαίων από τον ΟΟΣΑ και άλλους διεθνείς οργανισμούς στην Τουρκία προκειμένου να ενισχύσει την οικονομική υποδομή και να αναπτύξει τη χώρα σε βιομηχανικούς και αγροτικούς τομείς. Στη συνέχεια έγινε Μόνιμος Πρέσβης της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Στην Ευρώπη, η οποία είναι χωρισμένη σε δύο εχθρικά στρατόπεδα, ο Ζορλού ανέκαθεν συμμετείχε στην επίλυση του προβλήματος ασφάλειας της χώρας με την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την πραγματοποίηση των απαραίτητων εκσυγχρονισμών στον στρατιωτικό τομέα. Ο Ζέκι Κουνεράλπ, ο νεαρός διπλωμάτης που εργαζόταν στην πρεσβεία εκείνη την εποχή, περιγράφει τις προσπάθειες του Ζορλού να αξιοποιήσει στο έπακρο το ΝΑΤΟ με την αναλογία του «στύβοντας τον τελευταίο χυμό από ένα λεμόνι». Αν και μπήκαμε στο ΝΑΤΟ ταυτόχρονα με την Ελλάδα, ακύρωσε ένα κοινό έργο του ΝΑΤΟ στα νησιά του Αιγαίου με το σκεπτικό ότι θα ήταν αντίθετο με τη Συνθήκη της Λωζάνης και πυροδότησε την έντονη αντίδραση των Ελλήνων.

Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ

Ενώ δεν σκεφτόταν την πολιτική, βρίσκεται στην πολιτική όταν τραβάει την προσοχή του Μεντερές, τον οποίο γνωρίζει καλά μέσω της συζύγου του. Το 1954 μπήκε στη Βουλή ως βουλευτής του Τσανάκκαλε του Δημοκρατικού Κόμματος και ανέλαβε τη θέση του υπουργικού συμβουλίου ως Υπουργός Επικρατείας αρμόδιος για Οικονομικές Υποθέσεις και Κύπρος και Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. Ο Μεντερές συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να πραγματοποιήσει την έντονη εξωτερική πολιτική του ατζέντα με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Fuat Köprülü. Ο Köprülü είναι ένας υπουργός Εξωτερικών που μισεί τα ταξίδια φοβούμενος τα αεροπλάνα και δεν δείχνει ενδιαφέρον για διεθνείς συναντήσεις και πολυμερή διπλωματία. Για παράδειγμα, όταν η εντολή της προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης φτάνει στην Τουρκία, ο Köprülü δεν βλέπει κανένα κακό στο να μην αναλάβει την προεδρία και να μεταφέρει μια τόσο σημαντική διπλωματική αποστολή στο Βέλγιο. Ωστόσο, ο Ζορλού έπρεπε να συμμετάσχει σε διεθνείς διαπραγματεύσεις στο εξωτερικό για 378 ημέρες κατά την τριετή περίοδο του Υπουργείου Εξωτερικών.

Μάλιστα, μια φορά την ημέρα που ταξίδεψε στο Παρίσι για τις συνομιλίες για το Κυπριακό, διακινδύνευσε τη ζωή του λέγοντας ότι αυτή η συνάντηση ήταν ζωτικής σημασίας για την Τουρκία, αν και ο πιλότος είπε ότι λόγω κακών καιρικών συνθηκών στην Esenboğa, δεν θα ήταν δυνατή η κλοπή. . Παρά το γεγονός ότι ο προκάτοχός του Köprülü δήλωσε «Δεν υπάρχει κυπριακό πρόβλημα μεταξύ μας και της Ελλάδας», αφιέρωσε την προτεραιότητά του στο κυπριακό ζήτημα κατά τη διάρκεια της υπουργίας του. Η Κύπρος, που εγκαταλείφθηκε de facto το 1878 και νόμιμα με τη Συνθήκη της Λωζάνης, επέστρεψε στην ατζέντα της Τουρκίας χάρη στον Ζορλού.

Ο Fatin Rüştü, ένας από τους τρεις πολιτικούς που εκτελέστηκαν μετά το πραξικόπημα του 1960, έχει αφήσει πολύ λίγα σημάδια σήμερα.

Ο Ζορλού, ο οποίος έγινε υπουργός Εξωτερικών το 1957, έλαβε αντιδράσεις από το κόμμα του και όχι από τα κόμματα της αντιπολίτευσης επειδή δεν χρησιμοποίησε την κομματική του ταυτότητα, δεν εισήγαγε την εσωτερική πολιτική στο Υπουργείο Εξωτερικών και ήταν κοντά στον Μεντερές. Εστιάζοντας στα εξωτερικά οικονομικά ζητήματα και την κυπριακή υπόθεση, ο Ζορλού μπορεί να μην γνωρίζει καν τις φήμες και τα κουτσομπολιά που τον αφορούν για πολύ καιρό. Αν και απέτυχε σε εσωτερικές πολιτικές συγκρούσεις, έδωσε στην Τουρκία καθεστώς εγγυητή ως αρχιτέκτονα των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου που ίδρυσαν την Κυπριακή Δημοκρατία.

Ο ΝΤΕ ΓΚΟΛ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΙ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ

Η αίτηση της Τουρκίας για ένταξη στην Κοινή Αγορά (ΕΟΚ) το 1959 ήταν μια άλλη προτεραιότητα για το Υπουργείο Εξωτερικών του Ζορλού. Στην υποψηφιότητα της Ελλάδας για την ΕΟΚ, ο Ζορλού προσπαθεί να αξιοποιήσει στο έπακρο τις οικονομικές και πολιτικές ευκαιρίες που προκύπτουν στον νέο κόσμο λέγοντας: «Αν η Ελλάδα πηδήξει στην άδεια λεκάνη, πρέπει να πηδήξουμε και εμείς». Με το πραξικόπημα που έγινε ένα χρόνο αφότου έκανε αίτηση για την ΕΟΚ, ο Ζορλού όχι μόνο έκλεισε το τηλέφωνο, αλλά και η διαδικασία της ΕΟΚ που ξεκίνησε παρέμεινε σε αναστολή. Το κοινό εστιάζει γενικά στους αρνητικούς προβληματισμούς των πραξικοπημάτων στην εσωτερική πολιτική, ωστόσο, κάθε πραξικόπημα προκαλεί επιδείνωση όχι μόνο των εσωτερικών πολιτικών ισορροπιών, αλλά και των εξωτερικών ισορροπιών. Οι χώρες που αποσύρονται στον εαυτό τους μετά το πραξικόπημα χάνουν επίσης οικονομικές και πολιτικές ευκαιρίες στον έξω κόσμο. Η αίτηση στην ΕΟΚ το 1959, η οποία έγινε αποδεκτή ως κρατική πολιτική τότε, μπορούσε να εφαρμοστεί με τη Συμφωνία της Άγκυρας, η οποία καθυστέρησε για 5 χρόνια λόγω του κρατικού πραξικοπήματος. Όχι μόνο το πραξικόπημα του 1960, το στρατιωτικό μνημόνιο του 1971, τα πραξικοπήματα του 1980 και άλλα έσπασαν μόνο την Τουρκία από τον κόσμο.

Ο Fatin Rüştü, ένας από τους τρεις πολιτικούς που εκτελέστηκαν μετά το πραξικόπημα του 1960, έχει αφήσει πολύ λίγα σημάδια σήμερα. Από την άλλη, μετά την εκτέλεση του Semih Günver, των δυτικών πολιτικών και διπλωματών που γνώρισε χρόνια αργότερα, το κράτος που έχει προσφέρει τόσα πολλά στην Τουρκία. του ανθρώπου σου Αφηγείται γιατί σκοτώθηκε και τον ρώτησαν με βρεγμένα μάτια. Ενώ το τουρκικό κοινό δεν μπορούσε να καταγγείλει τις εκτελέσεις στο καταπιεστικό και τρομακτικό περιβάλλον της δεκαετίας του 1960, δεν είναι γνωστό στο κοινό μας ότι όλοι οι δυτικοί πολιτικοί, ειδικά ο Gaulle, έχουν καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να σταματήσουν τις εκτελέσεις.

Ως αποτέλεσμα, ο Ζορλού, που δεν μπορούσε να συμβαδίσει με τους μικρούς υπολογισμούς της γραφειοκρατίας και της πολιτικής, ενσωμάτωσε την Τουρκία στους δυτικούς θεσμούς χωρίς να χάσει χρόνο, επιβάλλοντας όλες τις συνθήκες της «νέας παγκόσμιας τάξης», παρά το ξένο επιτελείο του. Η ψυχραιμία του που ήθελε το αδύνατο, αλλά έπεσε και θύμα της χούντας της 27ης Μαΐου.

–

[1] Semih Gunver, Η ιστορία του Fatin Rüştü Zorlu, ως Z Zorro, Εκδοτικός Οίκος Bilgi, 1985.