Το «γήπεδο γεμάτο κόσμο που ακούει ποίηση», ο ποιητής που απαγγέλλει ποίηση σε εργαστήρια, εργοστάσια και λιμάνια… Αυτές οι «φωτογραφίες» είναι του 20ου αιώνα, όχι από την αρχαιότητα!

Ακόμα από την ταινία Ardiente Paciencia.

Αϊντίν Αφατζάν

Σκεφτείτε μακρινές θάλασσες και πέρα: η σκιά του ποιητή σε μακρινά νησιά, η ιστορία του ανακατεμένη με την εξορία και τους έρωτες των άλλων… Καλοκαιρινές μέρες γεμάτες αγάπη και λιακάδα, τα φτερωτά λόγια της ποίησης ρέουν από «το ροδαλό Ξημερώνει» στους καιρούς μας, οι απέραντες θάλασσες των λέξεων… Η πίκρα του «Οδυσσέα» από το ποτήρι του ναυτικού που πίνει τη θάλασσα. ψαράδες που τραβούν ένα δίχτυ από τη θάλασσα «σαν να τραγουδούν ένα τραγούδι». Ο ταχυδρόμος μεθυσμένος από αγάπη, μια «μεταφορά», με το ποδήλατό του κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο. Οι ποιητές που λιώνουν στα όνειρά μας με τον αφρό των ‘επτά πράσινων θαλασσών’… Και τη δύναμη των λέξεων…

Ο Νερούδα και οι «ταχυδρόμοι» του

Το θεατρικό έργο του Χιλιανού συγγραφέα Antonio Skármeta Ardiente Paciencia (π. Aziz Çalışlar), που δημοσιεύτηκε στο Βερολίνο το 1982, βασισμένο στη φιλία που δημιουργήθηκε μεταξύ του εξόριστου Νερούδα και του νεαρού ταχυδρόμου, έχει εμπνεύσει διάφορες ταινίες. Ο «Ταχυδρόμος» (Il Postino) του Μάικλ Ράντφορντ ήταν μια αξέχαστη διασκευή, από την επιτυχία της αφήγησης και του μοντάζ μέχρι το υπέροχο soundtrack του. Μια άλλη πτυχή της ιστορίας είναι η θλιβερή ιστορία του Massimo Troisi, του οποίου η συμβολή στην ταινία δεν περιορίζεται στην υποκριτική. Μια άλλη προσαρμογή είναι η Φλογερή Υπομονή του Ροντρίγκο Σεπουλβέδα, που φέρει το ίδιο όνομα με το έργο του Σκάρμετα. Αυτή η ατμόσφαιρα γεμάτη «λατινική» χαρά ανακατεμένη με μια παράξενη θλίψη που αγγίζει βαθιά… Δεν είναι θέμα σύγκρισης δύο διασκευών που η καθεμία προσφέρει τις δικές της γεύσεις. Η μαγεία της ποίησης που αναμιγνύεται με τις καθημερινές πρακτικές των ανθρώπων, τη λύπη της, τη χαρά της, τον ενθουσιασμό της… Μερικοί διάλογοι από το βιβλίο του Σκάρμετα και του Νερούδα που αντικατοπτρίζονται στις ταινίες είναι πραγματικά ενδιαφέροντες για τη θέση της ποίησης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. αγάπη και κακά πράγματα!» »… « Μεταφορές… Τις χρησιμοποιείς και για να προκαλείς γυναίκες! »… « Η ποίηση ανήκει σε αυτούς που τη χρειάζονται, όχι σε αυτόν που την έγραψε. Ναι, το καθένα είναι ένα ξεχωριστό πλαίσιο, λέξεις που θα οδηγήσουν σε σελίδες συζήτησης…

Η όμορφη Βεατρίκη «η αγάπη του ταχυδρόμου» έχει επίσης έντονη χροιά: η ιστορία της ποίησης, η Βεατρίκη του Δάντη. ότι η «ομορφιά σαν ποίηση» κουβαλά μέσα της έναν κρυμμένο ποιητή. Η μητέρα (ή η θεία) πρέπει να την προστατεύει από την ποίηση, γιατί ξέρει ποίηση, «μεταφορές»: «Οι λέξεις μπορούν να εμποτίσουν», ναι!

«Η δύναμη της ποίησης»

Το «γήπεδο γεμάτο κόσμο που ακούει ποίηση», ο ποιητής που απαγγέλλει ποίηση σε εργαστήρια, εργοστάσια και λιμάνια… Αυτές οι «φωτογραφίες» είναι του 20ου αιώνα, όχι από την αρχαιότητα! Ο Νερούδα, ο οποίος προτάθηκε κάποια στιγμή για την προεδρία, ταξιδεύει στη χώρα του με ποίηση. Πραγματοποιώντας την εκστρατεία με ενθουσιασμό και υποστηρίζοντας τον φίλο του Σαλβαδόρ Αλιέντε για την προεδρία, θα επιστρέψει στο Isla Negra, εκείνο το μέρος γεμάτο ποίηση και «ποίηση». Τα υπόλοιπα είναι γνωστά… Ο Νερούδα αφηγείται στο Ομολογώ ότι ζω: Μια μέρα, ένας άντρας φτάνει με το βιβλίο του ποιητή «España en el corazón» στην τσέπη του και τον παίρνει με το αυτοκίνητό του. Ο Νερούδα μαθαίνει στο αυτοκίνητο ότι πρόκειται να δώσει μια ομιλία στην ταβέρνα «Vega Porters’ Syndicate». Οι εργάτες, ντυμένοι με μπαλωμένα διχτυωτά πουκάμισα, τυλιγμένοι με λινάτσα γύρω από τη μέση και καθισμένοι σε στήθος και παγκάκια, κοιτώντας τον με «μαύρα μάτια», τον ακούνε με προσήλωση. Επιπλέον, τα ποιήματα που διάβασε είναι βγαλμένα από ένα «δύσκολο» βιβλίο: «Θα ήθελα να πω ότι ποτέ δεν θεώρησα το βιβλίο μου στην Ισπανία στην καρδιά μου ως ένα εύκολο στην κατανόηση βιβλίο. Υπάρχουν προσπάθειες διευκρίνισης, αλλά είναι μεγαλειώδεις και φορτωμένες με πολύπλευρους ανεμοστρόβιλους πόνου. (Ç. Ahmet Arpad) Ο ποιητής διαβάζει τα ποιήματά του «ενθουσιασμένος από τις ηχητικές αρμονίες της δικής του ποίησης». Καθώς έφευγαν, «ένας από αυτούς με μια τσάντα στη μέση του σηκώθηκε και τον ευχαρίστησε εκ μέρους όλων», προσθέτοντας: «Τίποτα δεν μας άγγιξε τόσο πολύ». Τα αποτελέσματα του ποιήματος στον «Ταχυδρόμο» είναι επίσης αξιοσημείωτα ορατά στο βιβλίο του Σκάρμετα και στις ταινίες. Ο ταχυδρόμος μαθαίνει κάτι νέο από τον ποιητή σε κάθε του διάλογο. Από τη μεταφορά στο ρυθμό, από τη φύση στην καθημερινότητα, η ποιητική ροή γίνεται βαθιά αισθητή, με μια απέραντη και σεμνή ζεστασιά. Από την άλλη, η ποίηση παρουσιάζει διάφορες δυσκολίες στον ταχυδρόμο και η μητέρα (ή η θεία) εφιστά την προσοχή στους κινδύνους της ποίησης με κάθε ευκαιρία. Ακόμα και η ατάκα της μάνας του κοριτσιού στην ποίηση είναι ποιητική, ειδικά στο Hot Patience! Ωστόσο, τα «πειράματά» του και η αναζήτηση της τάξης τον κρατούν σε ένα σημείο ανασφάλειας για την ποίηση. Τι σήμαινε όταν τελικά ο Νερούδα συμβούλεψε τον νεαρό εραστή να μην χρησιμοποιεί μεταφορές όταν μιλάει στον εραστή του, αλλά να μιλάει σαν ψαράς σαν ταχυδρόμος; Υπήρχαν πάντα αντιθέσεις ανάμεσα στην ποίηση και τη ζωή;

Είναι η ποίηση «πραγματικά» επικίνδυνη;

Γνωρίζουμε ότι η ποίηση είναι έργο αγράμματων ποιητών, μιμητών, προβοκάτορα, αποπλανητών κ.λπ. Ο Πλάτωνας είναι το πρώτο άτομο που έρχεται στο μυαλό όταν αναφέρονται απόψεις. Τα «περίεργα λόγια» των ποιητών δεν αφορούσαν μόνο τον Έλληνα φιλόσοφο. Η αιώνια εξορία του ποιητή από την «κρατική τάξη» πηγάζει και από ορισμένα θρησκευτικά κείμενα. Αν και υπάρχουν διάφορες απόψεις και συζητήσεις για την αντίθεση του Πλάτωνα σε ορισμένους τύπους ποιητών, όχι την ποίηση γενικά. Υπάρχουν επίσης σύγχρονοι φιλόσοφοι που έχουν διαφορετικές απόψεις για την προσέγγιση αυτού του φιλοσόφου στην ποίηση, από τον Alain Badiou μέχρι τον Giorgio Agamben. Η επιρροή της ποίησης στην ελληνική κοινωνία εκείνη την εποχή ήταν τόσο ισχυρή που η ανησυχία του Πλάτωνα ήταν ότι το «πάθος» που δημιούργησε η τραγωδία και η ποίηση υπερίσχυε τους νόμους (νόμους) που είναι απαραίτητοι για την τάξη και τη λειτουργία του κράτους. Σημαντικός σε αυτό το πλαίσιο είναι ο ακόλουθος προσδιορισμός του Χάβελοκ: «Μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η ιστορία της ελληνικής ποίησης είναι και η ιστορία της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Οι ποιητές συνεισφέρουν στο πρόγραμμα ο ένας μετά τον άλλον. Ο Πλάτωνας δίνει την κατεύθυνση της εκπαίδευσης πρώτα στον Όμηρο, μετά στον Ησίοδο, μετά στους συγγραφείς των τραγωδιών, στους σοφιστές και τέλος στον εαυτό του. (δ. Adem Beyaz) Υπάρχουν, φυσικά, πολλά να συζητηθούν σε αυτό το πλαίσιο. Σε μια εποχή που ο λόγος και η γραφή γενικότερα φαντάζουν όλο και πιο αδύναμοι, η ποίηση είναι ακόμα «εννιά ζωές σαν τις γάτες»! Κάτι ακόμα: υπάρχει ποιητής ή καλλιτέχνης που να θέλει να συμμετέχει στην πολιτεία και την τάξη των πλατωνικών; Κόντρα σε όλους τους κανόνες της «τάξης», οι αξιολάτρευτοι «ταχυδρόμοι» του Νερούδα στέκονται εκεί: με όλη τους τη χαρά, τον θυμό, την αγάπη και τη λύπη τους! Τι λέει ο ποιητής:

Μπορώ να γράψω τα πιο θλιβερά ποιήματα απόψε

Μπορώ να πω, «Η νύχτα ήταν στα αστέρια
Και τα αστέρια ήταν μπλε, κρυώνουν από μακριά
Τραγούδια που τραγουδά ο νυχτερινός άνεμος στον ουρανό

Μπορώ να γράψω τα πιο θλιβερά ποιήματα απόψε
Αγάπησα, αγαπήθηκα, ή έτσι λέει

Ήταν σαν απόψε που κρατούσα στην αγκαλιά μου
Τον φίλησα και τους απέραντους ουρανούς από πάνω μου
(…)
Ήταν τέτοιες νύχτες, τα δέντρα ασπρίζουν
Δεν είμαι πια εγώ, ούτε οι παλιές νύχτες

Η φωνή μου αναζητά τον άνεμο για να την φτάσει
Δεν αγαπώ τώρα, αγαπήθηκαν

Τώρα ποιος ξέρει ποιος είναι δικός μου
Η φωνή της, το λαμπερό δέρμα της, τα μάτια της που συνεχώς μεγαλώνουν

Δεν αγαπώ είναι αλήθεια, η καρδιά πάντα αγαπά
Αν η αγάπη είναι σύντομη, η λήθη είναι μεγάλη.

Ήταν σαν απόψε να την είχα στην αγκαλιά μου
Μια ανατροπή στην καρδιά μου, μην το χάσεις

Είναι το τέλος του πόνου που μου έδωσε
Αυτό είναι το τέλος, οι γραμμές που θα του γράψω
(απεβίωσε από τον Hilmi Yavuz)