χρήματα και νόημα

Συγγραφέας: Dragomir Kojić, ψυχοθεραπευτής και business coach

Μόλις βγήκαμε από τη διετή πανδημία, η οποία ανέτρεψε τον κόσμο, όταν εμφανίστηκαν νέες προκλήσεις με τη μορφή απειλών παγκοσμίου πολέμου, οικονομικής και ενεργειακής κρίσης και αστάθειας της αγοράς.

Για να δούμε πώς επηρεάζουν όλα αυτά τη στάση μας απέναντι στην εργασία, ας ταξιδέψουμε για μια στιγμή από την πραγματικότητά μας μερικές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα – στην αρχαιότητα. Οι Έλληνες θεοί ήταν πολυμήχανοι όταν επρόκειτο να τιμωρήσουν τους απλούς ανθρώπους για τις πράξεις τους που δυσαρέστησαν τους θεούς του Ολύμπου. Από όλες τις τιμωρίες που επέβαλαν, η τιμωρία που επιβλήθηκε στον Σίσυφο θεωρείται ιδιαίτερα βάναυση.

Έχοντας ξεπεράσει τους θεούς πολλές φορές και μάλιστα νίκησε δύο φορές τον θάνατο, ήταν καταδικασμένος να σπρώχνει αιώνια την ίδια πέτρα στην κορυφή του βουνού. Μόλις έφτασε στην κορυφή, η πέτρα κύλησε και ο Σίσυφος άρχισε πάλι το ίδιο έργο. Και έτσι για όλη την αιωνιότητα.

Γιατί είναι τόσο τρομερή η τιμωρία του Σίσυφου;

Γιατί αυτό που έκανε δεν είχε νόημα, γιατί τα αποτελέσματα της δουλειάς του θα αναιρούνταν τη στιγμή που τα πέτυχε και γιατί επαναλάμβανε την ίδια ενέργεια ξανά και ξανά. Φαίνεται ότι οι αρχαίοι θεοί γνώριζαν καλά την ανθρώπινη ψυχή όταν εξέδιδαν μια τέτοια τιμωρία, γιατί όταν κάνουμε κάτι που δεν έχει νόημα, αφήνει μια καταστροφική επίδραση στην ανθρώπινη ψυχή μακροπρόθεσμα.

Οι επιστήμονες έχουν από καιρό αναγνωρίσει ότι το νόημα είναι μια σημαντική ψυχολογική ανάγκη. Όσο περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ότι αυτό που κάνουν έχει νόημα, τόσο περισσότερο βιώνουν θετική συνολική ψυχολογική ευημερία (Steger και Frazier, 2005).

Αν δεν έχετε νόημα σε αυτό που κάνετε, μπορεί να νιώθετε συνεχές κενό, ανησυχία, απάθεια και δυσαρέσκεια, όχι μόνο με τη δουλειά αλλά και με άλλες πτυχές της ζωής όπου ξεχειλίζει η αίσθηση του μη νοήματος. Εάν αυτές οι καταστάσεις επιμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, εθισμό, άγχος και άλλες διαταραχές.

Κίνητρο και νόημα

Κίνητρο συνδέεται στενά με το νόημα. Αν κάτι μας βγάζει νόημα, τότε έχουμε τη θέληση και τη δύναμη να επιμείνουμε (έχουμε κίνητρο).

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι αποθαρρύνονται ιδιαίτερα όταν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους δεν αναγνωρίζονται, είτε υποτιμώνται είτε απλά αγνοούνται (Ariely, Kamenica, Prelec, 2008).

Σε αυτή την περίπτωση, οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν ακόμη και καλά αμειβόμενες δουλειές επειδή δεν έχουν αρκετά κίνητρα για να τις κάνουν.

Είναι ιδιαίτερα περίεργο ότι τα χρήματα δεν είναι το κύριο κίνητρο για τους περισσότερους ανθρώπους. Είναι πιο σημαντικό για αυτούς η δουλειά που κάνουν να έχει νόημα, να είναι προκλητική και να αναγνωρίζονται για τα αποτελέσματα της δουλειάς τους. Όλα αυτά τους δίνουν αρκετά κίνητρα για να ολοκληρώσουν τη δουλειά και να αισθάνονται καλά ταυτόχρονα. Ακόμα κι αν μια τέτοια εργασία πληρώνεται καλά, οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένοι και ικανοποιημένοι.

Εάν ανήκετε στις γενιές που γεννήθηκαν πριν από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 του περασμένου αιώνα, αυτό θα πρέπει να έχει νόημα για εσάς, γιατί μπορείτε να βρείτε τον εαυτό σας στα αποτελέσματα αυτών των ερευνών. Αλλά αν ανήκετε στη νεότερη γενιά που μόλις και μετά βίας είναι σε θέση να εργαστεί, ίσως να μην συμφωνείτε απόλυτα με τον ρόλο που παίζουν τα χρήματα στην εύρεση νοήματος στη δουλειά.

Γενιά Ζ και κίνητρο

Μια άλλη έρευνα (Handshake Network Trends Report 2023) δείχνει ότι δεν είναι στερεότυπο ότι η Gen Z (άτομα που γεννήθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του ’90) δίνουν προτεραιότητα σε έναν υψηλό μισθό.

Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, έως και το 70% των Gen Zers κατατάσσουν το εισόδημα ως τα πιο σημαντικά κριτήρια κατά την επιλογή μιας εργασίας. Ο λόγος για αυτό δεν είναι η εμμονή με τα χρήματα ή η επιπολαιότητα των μελών αυτής της γενιάς, αλλά η ανησυχία τους για την οικονομική τους κατάσταση.

Αυτή η τάση μου επιβεβαιώθηκε από ειδικούς της εθνικής βιομηχανίας HR, με τους οποίους πρόσφατα είχα την ευκαιρία να συζητήσω στο περιθώριο ενός συνεδρίου HR. Από αυτούς έμαθα ότι το πιο σημαντικό πράγμα για τους νέους που αναζητούν δουλειά είναι τα χρήματα, δηλαδή το ύψος του μισθού. Μόνο εάν είναι ικανοποιημένοι με τα χρήματα που προσφέρονται, ρωτούν για άλλες συνθήκες εργασίας. Αποφασίζουν επίσης πιο εύκολα να αλλάξουν εργοδότες εάν εμφανιστεί καλύτερη προσφορά και δεν ταυτίζονται με αυτό που κάνουν.

Είναι καλή τάση αυτή;

Από ψυχολογικής πλευράς πιστεύω ότι από τη μια είναι καλό να είμαστε περισσότερο προσηλωμένοι στον εαυτό μας και στα ενδιαφέροντά μας, θέλοντας να πληρωνόμαστε καλά για αυτό που κάνουμε. Αυτό έχει θετική επίδραση στην αυτοπεποίθησή μας και στην αίσθηση της αυτοεκτίμησής μας.

Ωστόσο, από την άλλη, νομίζω ότι μια τέτοια στάση βλάπτει το ομαδικό πνεύμα, γιατί γινόμαστε υπερβολικά ατομικιστές και οι άλλες αξίες μας μπορούν να συνδέονται όλο και περισσότερο με τα χρήματα. Σε αυτήν την περίπτωση, αφήνοντας ένα προσωπικό αποτύπωμα στην επιχείρηση, η επιμονή, η θυσία, η αλληλεγγύη και η έξοδος από τη ζώνη άνεσης προς την κατεύθυνση της καινοτομίας και του πειραματισμού μπορεί να υποφέρουν. Και αυτές οι ιδιότητες έχουν ιστορικά αποδειχθεί ότι είναι από τους κύριους μοχλούς ανάπτυξης της κοινωνίας μας.

Ποια είναι η καλύτερη λύση;

Για να μην καταλήξω σαν τον Σίσυφο να κάνει κάτι που δεν έχει νόημα, νιώθω ότι είναι καλύτερο να μείνω στη μέση διαδρομή και να ισορροπήσω τις διάφορες παραμέτρους (νόημα, πρόκληση, αναγνώριση, χρήματα κ.λπ.). Η υπερβολική εστίαση σε ένα από αυτά οδηγεί αναπόφευκτα στην παραμέληση άλλων παραμέτρων, κάτι που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε ένα αίσθημα απώλειας νοήματος.

Πηγή: Περιοδικό BIZLife