Καθώς ο αριθμός των γυναικών σκηνοθετών, συγγραφέων και προσωπικού στα παρασκήνια αυξάνεται ραγδαία στον κινηματογραφικό κόσμο, οι γυναίκες κερδίζουν μεγάλα βραβεία σε παγκοσμίου φήμης φεστιβάλ όπως οι Κάννες, η Βενετία και το Βερολίνο.

Μέχρι να διαδοθεί το κίνημα Me Too/Me, η εικόνα της γυναίκας στον κινηματογράφο δεν ξεπερνούσε ορισμένα στερεότυπα. Τι ήταν αυτά τα πλάνα; Η γυναίκα ήταν είτε “femme-fatale”, δηλαδή ένα επικίνδυνο πλάσμα του τύπου σπιτιών, είτε ένας άγγελος, μια “νοικοκυρά” που βλέπει μόνο τον άντρα της… Φυσικά, όπως η αλλαγή της τάξης του κόσμου ριζικά αλλάζει τη θέση της γυναίκας, η εικόνα της εργαζόμενης γυναίκας εμφανίζεται αναπόφευκτα στην οθόνη. Με την εργαζόμενη γυναίκα, τα «στερεότυπα» αρχίζουν να διαφοροποιούνται. Ήταν πλέον δυνατό να ειπωθούν οι ιστορίες επιτυχημένων γυναικών στις επιχειρήσεις. Κάποιοι έχουν καταφέρει να συμφιλιώσουν την επαγγελματική και την οικογενειακή τους ζωή και κάποιοι έχουν χαθεί!

Λίγο πολύ παρόμοιες τυπολογίες δημιουργήθηκαν και σε άλλους κινηματογράφους επηρεασμένοι από ηρωίδες του Χόλιγουντ. Μέχρι που τα εφέ του «Νέου Κύματος» και του κινηματογράφου «auteur» χτυπήσουν άλλες ακτές της Γαλλίας, η γυναίκα του κινηματογράφου δεν μπορούσε να ξεφύγει από τη σκιά του άνδρα πρωταγωνιστή. Όπως στους κινηματογράφους σε πολλές χώρες, η κατάσταση δεν ήταν διαφορετική και στον κινηματογράφο μας. Μόνο στον κινηματογράφο; Στην επαγγελματική της ζωή, οι γυναίκες ήταν στο πίσω μέρος. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να αρχίσει να συζητείται η έννοια της ισότητας των φύλων στην κινηματογραφική βιομηχανία.

ΜΑΘΗΜΑ ΓΙΑ I-IH ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Ωστόσο, η εικόνα μιας επαναστατημένης γυναίκας εμφανίζεται συχνά στο θέατρο από την αρχαία Ελλάδα. Στη «Λυσιστράτη», που μεταφράζεται στη γλώσσα μας ως «Γυναίκες I-ıh Derse», ο Αριστοφάνης περιγράφει την επίτευξη της ειρήνης μέσω της γυναικείας αντίστασης και ο Σοφοκλής εκφράζει την αναζήτηση των γυναικών για ελευθερία και αντίσταση στην «Αντιγόνη». Στον κινηματογράφο, από την άλλη, οι εξεγερμένες γυναίκες δεν βλέπονταν πολύ καλά. Μία από τις πρώτες εξαιρέσεις πρέπει να είναι το «The Passion of Joan of Arc», που γυρίστηκε το 1928 από τον Δανό σκηνοθέτη Carl Dreyer.

Στη δεκαετία του 1960 του γαλλικού κινηματογράφου, το «Bonheur» της Agnès Varda ανακοίνωσε τη μεταμόρφωση της γυναικείας εικόνας. Δεν άργησε να φτάσει το Νέο Κύμα στις αμερικανικές ακτές. Στο «Bonnie and Clyde» του Άρθουρ Πεν είδαμε άνδρες και γυναίκες να επαναστατούν μαζί. Στους κινηματογράφους των σοσιαλιστικών χωρών, γενναίοι και ταλαντούχοι κινηματογραφιστές γύρισαν σημαντικές ταινίες. Μεγάλοι σκηνοθέτες όπως η Vera Chytilova στην Τσεχοσλοβακία, η Marta Meszaros στην Ουγγαρία, η Agnieszka Holland και η Barbara Sass στην Πολωνία και η Larissa Schepitko στη Ρωσία έχουν κερδίσει μεγάλα βραβεία σε παγκόσμια φεστιβάλ. Ενώ σκηνοθέτες όπως η Claire Denis και η Catherine Breillat έκαναν ταινίες που υποστηρίζουν την απελευθέρωση των γυναικών στη Γαλλία, μια μαρξίστρια σκηνοθέτις, η Lina Wertmüller, έφερε τα προβλήματα της εργατικής τάξης στη μεγάλη οθόνη.

Ωστόσο, τόσο στο Χόλιγουντ όσο και σε άλλους κινηματογράφους σε όλο τον κόσμο, οι άνδρες πίστευαν ότι λειτουργίες όπως η παραγωγή, η σκηνοθεσία και ο κινηματογράφος ήταν «ανδρική δουλειά» και δεν μπορούσαν να ανοίξουν την πόρτα για τις γυναίκες να ανέβουν στη βιομηχανία. Έγινε κατανοητό ότι η εφαρμογή της αρχής της ισότητας των φύλων θα πάρει πολύ χρόνο. Ωστόσο, με την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν αρχίσει να ακολουθούν ραγδαία κέρδη στην ισότητα των φύλων. Φαίνεται ότι δεν θα είναι πολύ αργά για να το αντικατοπτρίσουμε στη μεγάλη οθόνη.

ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΣΤΟΝ ΧΡΥΣΟ ΦΟΙΝΑΚΙ

Τα φεστιβάλ είναι ένας δείκτης αυτής της αλλαγής. Αν δεν μπορεί να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων μεταξύ των γυναικών σκηνοθετών που επιλέχθηκαν να διαγωνιστούν σε διεθνή φεστιβάλ το 2021, το ποσοστό των γυναικών σκηνοθέτιδων δεν είναι καθόλου κακό. Το ποσοστό αυτό είναι λίγο μεγαλύτερο (41%) στα ντοκιμαντέρ και 37% στις ταινίες μυθοπλασίας. Οι γυναίκες δημιουργοί ντοκιμαντέρ αντιπροσωπεύουν το 37% του συνόλου. 35% στη μυθοπλασία. Έξι γυναίκες κέρδισαν το «Χρυσό Λιοντάρι», το μεγάλο βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας: η Margarethe von Trotta, η Agnès Varda, η Mira Nair, η Sophia Coppola, η Chloé Zhao (με το «Nomadland» το 2020) και η Audrey Diwan (το 2021) με το « Abortion / The Event»). Ο καλύτερος σκηνοθέτης του 2021 είναι επίσης γυναίκα: η Jane Campion από τη Νέα Ζηλανδία για το “The Power of the Dog”.

Το Φεστιβάλ των Καννών, όπου μια σκηνοθέτις (η Τζέιν Κάμπιον για το «Πιάνο» το 1992) κέρδισε μόνο μία φορά τον Χρυσό Φοίνικα μέχρι πέρυσι, τελείωσε επίσης με νίκη για γυναίκες σκηνοθέτες πέρυσι. Η Julia Ducournau, μια από τις νεαρές σκηνοθέτις του γαλλικού κινηματογράφου, κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα για την ταινία της «Τιτάν», ενώ η Κροάτη σκηνοθέτις Antoneta Alamat Kusijanovic κέρδισε το βραβείο «Quinzaine des Réalisateurs» (για την ταινία της «Murina»), ενώ η Κροάτισσα Η σκηνοθέτις Antoneta Alamat Kusijanovic κέρδισε το βραβείο «Un Certain Regard» (για την ταινία της «Don’t Clench Your Fists») αντικαταστάθηκε από τη Ρωσίδα σκηνοθέτη Kira Kovalenko.

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου δεν πρέπει να μείνει πίσω από τις Κάννες και τη Βενετία. Το 2021, η Μαρία Σπεθ (με το «Ο κύριος Μπάχμαν και η τάξη του») έλαβε την Αργυρή Άρκτο. Το 2022, η ταινία «Alcarras» της Καταλανής σκηνοθέτιδας Carla Simon κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο. Το βραβείο καλύτερου σεναρίου απονεμήθηκε επίσης στη Γερμανίδα συγγραφέα Λάιλα Στίλερ για την ταινία της «Rabia Cunning Against George W. Bush».

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΟΣΚΑΡ

Τα Όσκαρ υστερούν σε αυτό το θέμα. Πρωτοπόροι σκηνοθέτες όπως η Lina Wertmüller, η Jane Campion, η Sofia Coppola, η Greta Gerwig, που ήταν υποψήφιες για καλύτερη σκηνοθεσία τα προηγούμενα χρόνια, δεν έλαβαν Όσκαρ, μόνο μια φορά η Κάθριν Μπίγκελοου κέρδισε Όσκαρ για την ταινία της “The Hurt Locker” το 2010. Είναι θετική εξέλιξη το γεγονός ότι δύο γυναίκες (Chloe Zhao και Emerald Fennell) ήταν μεταξύ των πέντε υποψηφιοτήτων Καλύτερης Σκηνοθεσίας το 2020. Περισσότερες γυναίκες αναφέρονται στα Όσκαρ φέτος. Πράγματι, η σκηνοθέτις της ταινίας, που θεωρείται το φαβορί για το Όσκαρ καλύτερης ταινίας, είναι μια γυναίκα: η Τζέιν Κάμπιον, που πρόκειται να λάβει το δεύτερο Όσκαρ της με το «The power of the dog». Η Αμερικανίδα ηθοποιός και σκηνοθέτης Μάγκι Τζίλενχαλ, η οποία διαγωνίστηκε με τον Κάμπιον στη Βενετία και κέρδισε το καλύτερο σενάριο, είναι υποψήφια για δύο Όσκαρ για την ταινία της Η χαμένη κόρη. Το CODA του Sian Heder έχει τέσσερις υποψηφιότητες (συμπεριλαμβανομένων Καλύτερης Ταινίας και Διασκευασμένου Σεναρίου). Υπάρχουν επίσης θετικές εξελίξεις στους κινηματογράφους σε διάφορες γωνιές του κόσμου. Ταινίες από 21 από τις 93 χώρες που προτάθηκαν για Καλύτερη Διεθνή Ταινία υπέγραψαν γυναίκες σκηνοθέτες.

Ανάμεσα στις χολιγουντιανές παραγωγές των τελευταίων ετών υπάρχουν και άλλες ταινίες γυναικών σκηνοθετών: «Night in Miami» της Regina King, «Respect» της Liesl Tommy, «Passing» της Rebecca Hall… Όσο για τον κινηματογράφο μας, υπάρχουν δύο γυναίκες. παραγωγές. βραβευμένοι σκηνοθέτες σε φεστιβάλ τα τελευταία δύο χρόνια: «One Breath» του Nisan Dağ και «Zuhal» της Nazlı Elif Durlu. Δεν ξέρω αν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κινηματογραφική μας βιομηχανία δεν δίνει πολλές ευκαιρίες στις γυναίκες σκηνοθέτες. Αλλά υπάρχει μια αλήθεια που ξέρω. Έχουμε σχεδόν 30 γυναίκες σκηνοθέτες, που όλες έχουν κάνει πολύ επιτυχημένες ταινίες μόνο στη βιομηχανία ταινιών μεγάλου μήκους. Σε ντοκιμαντέρ και ταινίες μικρού μήκους, ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος. Το ‘5. Εάν είστε αρκετά τυχεροί να παρακολουθήσετε το Διεθνές Φεστιβάλ Γυναικών Σκηνοθετών, θα μπορείτε να δείτε μερικές από αυτές τις ταινίες. Αν θέλετε, μπορούμε να μιλήσουμε για το φεστιβάλ και τις επιτυχημένες γυναίκες του κινηματογράφου μας την επόμενη εβδομάδα… Τότε πλησιάζουν τα Όσκαρ. Βλέπετε, ο θείος Όσκαρ πηγαίνει και σε μια γυναίκα…