Οι πολίτες της Σερβίας είδαν πώς μπορεί να μοιάζει η μεταφορά της δίκης. Για χρόνια, παρακολουθούσαν τη διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου της Χάγης. Ωστόσο, μια υπόθεση θυμήθηκαν τα σερβικά δικαστήρια – η δίκη για τη δολοφονία του πρωθυπουργού Zoran Đinđić. Οι ηχογραφήσεις στην αίθουσα του δικαστηρίου είναι εξαιρετικά αραιές και το δικαίωμα αναφοράς για τη δίκη διεκδικούν περισσότερο εκείνοι που εκπροσωπούν το κοινό – οι δημοσιογράφοι.

Οι δίκες στη Σερβία είναι ανοιχτές στο κοινό, επομένως, καταρχήν, οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να επισκεφθεί μια από τις αίθουσες του δικαστηρίου και να παρακολουθήσει τη διαδικασία. Υπάρχουν όμως όρια. Έτσι, οι πόρτες της δικαστικής αίθουσας παραμένουν κλειστές για το κοινό όταν εμπλέκονται ανήλικοι στη διαδικασία, όταν πρόκειται για οικογενειακές διαφορές ή σε περίπτωση που θα μπορούσαν να αποκαλυφθούν κρατικά ή επιχειρηματικά μυστικά.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα όπου η πόρτα της δικαστικής αίθουσας παρέμεινε κλειστή είναι η μήνυση κατά ενός σχεδιαστή μόδας Srdjana Švelja, ο οποίος δικάστηκε στο Νόβι Σαντ για εκμετάλλευση ανηλίκων για πορνογραφικούς σκοπούς. Στην περίπτωση αυτή, η υπεράσπιση ζήτησε να είναι παρόν το κοινό τουλάχιστον κατά την ανάγνωση του κατηγορητηρίου και κατά την παρουσίαση της υπεράσπισης του στυλίστα.

Η υπεράσπιση θεώρησε τη δημόσια παρουσία ως ευκαιρία να ακούσει την άλλη πλευρά της ιστορίας, η οποία έλαβε μεγάλη προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης και η οποία αναφέρθηκε ως επί το πλείστον μονόπλευρα. Ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου της Βοϊβοντίνα και εκπρόσωπος του Srdjan Švelj, Vladimir Beljanski, εξηγεί ότι ο καθένας μπορεί να παραστεί στη δίκη, αλλά όταν πρόκειται για την παρουσία των μέσων ενημέρωσης, η υπόθεση γίνεται πολύ πιο περίπλοκη και επικίνδυνη.

«Ο Srđan Šveljo καταδικάστηκε ακόμη και πριν από την ίδια τη δίκη». Όχι επειδή τα ΜΜΕ παρακολούθησαν την υπόθεση, αλλά επειδή δημιουργήθηκε μια αρνητική εικόνα για αυτόν και μετά είναι σχεδόν αδύνατο να πειστεί το δικαστήριο να μην τον καταδικάσει. «Αυτό συμβαίνει επειδή το δικαστήριο αισθάνεται από την αρχή την πίεση του κοινού, αναμένεται να εκδώσει μια συγκεκριμένη ετυμηγορία, η οποία επηρέασε και την υπόθεση του Švelj», εξηγεί ο Beljanski.

Γυρίσματα – απόλυτη δημόσια προεπισκόπηση

Το πώς φαίνεται όταν το κοινό παρακολουθεί στενά μια δίκη μπορεί να φανεί στο παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Πολλές ηχογραφήσεις στο δικαστήριο μπορούν να βρεθούν στο Διαδίκτυο και τα περισσότερα κύρια μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο έχουν αναφερθεί στη νομική διαδικασία μεταξύ του ζευγαριού των ηθοποιών Τζόνι Ντεπ και Άμπερ Χερντ. Σε αυτό το παράδειγμα, ήταν δυνατό να δούμε πώς η δίκη μετατρέπεται σε θέαμα – η κριτική επιτροπή δεν ήταν μόνο στην αίθουσα του δικαστηρίου, η κριτική επιτροπή ήταν ένα κοινό που παρακολουθούσε στενά και μελέτησε τη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία όσων πήραν συνέντευξη.

Αυτός είναι μόνο ένας από τους λόγους για τους οποίους οι απόψεις διίστανται σχετικά με το εάν η εισαγωγή της ηχογράφησης στις δικαστικές αίθουσες θα συνέβαλε στη μεγαλύτερη διαφάνεια, καθώς και κατά πόσο θα αύξανε το επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών στα ιδρύματα.

Ο δικηγόρος Stevan Obrenov είναι επίσης υποστηρικτής της εισαγωγής της βιντεοσκόπησης στις δικαστικές αίθουσες. Δεδομένου ότι οι δίκες είναι ανοιχτές στο κοινό, όλα όσα λέγονται στην αίθουσα του δικαστηρίου είναι επομένως, σύμφωνα με την Obrenova, δημόσιο συμφέρον που υπερισχύει της προστασίας της ιδιωτικής ζωής.

«Πιστεύω ότι δεν υπάρχει αρνητική δημόσια επιρροή στους κριτές». Μόνο τα μέσα ενημέρωσης που αναφέρουν αντιεπαγγελματικά για τη δίκη έχουν αρνητική επιρροή. Ο πυροβολισμός θα είχε άμεσο αντίκτυπο στην καταστολή αυτής της αρνητικής συμπεριφοράς των μέσων ενημέρωσης», λέει ο Obrenov.

Τα τελευταία χρόνια, δημοσιογράφοι του ΚΡΙΚ ανέφεραν σημαντικές ιστορίες από δικαστικές αίθουσες, ενώ τα ευρήματά τους έδειχναν τη σύνδεση εγκληματικών ομάδων με άτομα σε κρατικές δομές. Η δημοσιογράφος Jelena Radivojević παρακολουθεί συχνά δίκες, και το κάνει με στυλό και χαρτί, κρατώντας σημειώσεις σε συχνά περίπλοκες υποθέσεις.

Σύμφωνα με αυτήν, η καταγραφή των δικαστικών διαδικασιών θα επέτρεπε να εξηγηθεί καλύτερα η λειτουργία των δικαστηρίων στους πολίτες. Ωστόσο, επισημαίνει σχετικές διαφορές, δηλαδή ότι δεν είναι το ίδιο εάν ένας ντόπιος διακινητής δικάζεται για δέκα γραμμάρια μαριχουάνας ή ένας βαρόνος ναρκωτικών για διεθνή διακίνηση κοκαΐνης που ενδεχομένως είχε την υποστήριξη των αρχών και της γραμματοσειράς.

«Όχι μόνο αυξάνεται η ευθύνη των δικαστών με αυτόν τον τρόπο, αλλά και το έργο του θεσμού έρχεται πιο κοντά στους πολίτες, δείχνει τι κλίμα επικρατεί στα δικαστήρια, πώς απευθύνεται ο δικαστής στον κατηγορούμενο, πώς στον εισαγγελέα. , είναι επίσης αλήθεια ότι δεν προορίζονται όλες οι σκηνές και οι πληροφορίες της δικαστικής αίθουσας για το κοινό, ειδικά αν ληφθούν υπόψη τα “ήθη” των περισσότερων μέσων ενημέρωσης. όπου το κλείσιμο της αίθουσας του δικαστηρίου στο κοινό δικαιολογείται – αν μιλάμε για υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους, αν μιλάμε για βάναυση σεξουαλική κακοποίηση… πράγματα που θα τραυμάτιζαν περαιτέρω το θύμα ή την οικογένεια και τους φίλους τους, ειδικά αν γνωρίζετε πόσο εντυπωσιακοί είναι οι ταμπλόιντ». , λέει ο Radivojević.

Αυτός ο δημοσιογράφος επικρίνει τη στάση των δικαστών σύμφωνα με την οποία οι δημοσιογράφοι στην αίθουσα του δικαστηρίου επηρεάζουν τη δουλειά τους, δηλαδή ότι τους ασκούν πίεση, πιστεύοντας ότι πρέπει να είναι άνθρωποι με ακεραιότητα και να μην επηρεάζονται εύκολα. Ενώ είναι μια πρακτική σε όλο τον κόσμο να ανοίγονται οι θεσμοί στους πολίτες, ο Radivojević βλέπει από την εμπειρία του ότι η κατάσταση στη Σερβία είναι το αντίθετο.

Ο δικηγόρος Stefan Čuljat πιστεύει ότι η καταγραφή πρέπει να αποτελεί μέρος της πρακτικής, αλλά μόνο για σκοπούς μεταγραφής, δηλαδή για τη διευκόλυνση της τήρησης αρχείων. Ως λόγους αντίθεσης με τον πυροβολισμό, ο εν λόγω δικηγόρος επικαλείται το γεγονός ότι οι πολίτες δεν έχουν επαρκείς γνώσεις για νομικές λύσεις, καθώς και την έλλειψη επαγγελματισμού στο ρεπορτάζ των ΜΜΕ μέχρι στιγμής.

Για τον ίδιο, οι δημόσιες δίκες θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά την έκβαση της διαδικασίας, αλλά μόνο θεωρητικά. Στην πράξη, επισημαίνει ο δικηγόρος αυτός, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι το αντίθετο.

«Συμβαίνει πολύ συχνά σε ορισμένες περιπτώσεις που έχουν καλυφθεί από τα ΜΜΕ, που είναι πιο σοβαρές ποινικές υποθέσεις, δολοφονίες ή βία κατά παιδιών, οι πολίτες να απαιτούν ανεπαρκείς ποινές που δεν είναι σύμφωνες με τη νομοθεσία. Η ιδιωτικότητα είναι δίκοπο μαχαίρι, γιατί τη στιγμή που κάποιος κάθεται στο εδώλιο και οι κάμερες συνεχίζουν να τον καταγράφουν, είναι ήδη ένοχος στη δημοσιότητα. Αν έχουν ήδη εισαγάγει τα γυρίσματα, η γνώμη μου είναι ότι σε αυτή την περίπτωση θα ήταν καλό να κυκλοφορήσει μια συνοπτική έκδοση στο κοινό και αυτό μόνο αφού ολοκληρωθεί η όλη διαδικασία», πιστεύει ο Čuljat.

Μόνο μια ηχογράφηση για να ξεκινήσει;

Το 2019, ο Δικηγορικός Σύλλογος Βελιγραδίου (AKB) υπέβαλε πρωτοβουλία στο Υπουργείο Δικαιοσύνης για την υποχρεωτική ηχογράφηση όλων των δίκες σε ποινικές και αστικές διαδικασίες. Όπως σημειώνεται από αυτό το Τμήμα, ένας από τους λόγους για την αναποτελεσματικότητα των δικαστικών διαδικασιών είναι ο τρόπος με τον οποίο τηρούνται τα αρχεία και η ηχογράφηση θα καθιερώνει την τάξη στην αίθουσα του δικαστηρίου και θα επιτρέπει την τιμωρία κάθε κατάχρησης.

Όπως αναφέρεται στην AKB, η ηχογράφηση θα εισάγει την απαραίτητη ευπρέπεια στην αίθουσα του δικαστηρίου και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο σε διαδικασίες ενώπιον των αρμόδιων πειθαρχικών οργάνων του δικαστικού σώματος ή του δικηγορικού συλλόγου, καθώς και στη διαδικασία απαλλαγής δικαστή. Τόνισαν επίσης μια άλλη πτυχή – η δίκη πραγματοποιείται σήμερα όταν ο δικαστής κάνει μια ερώτηση, ο διάδικος απαντά και στη συνέχεια ο δικαστής επαναλαμβάνει τις λέξεις που μπαίνουν στα πρακτικά. Για το λόγο αυτό, η AKB πιστεύει ότι η εγγραφή θα επέτρεπε μεγαλύτερο αριθμό δοκιμών ανά ημέρα και μικρότερο χρόνο διαδικασίας.

Η εισαγωγή της ηχογράφησης στις δικαστικές αίθουσες υποστηρίζεται επίσης από τον Πρόεδρο της AKV Vladimir Beljanski. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό θα συνέβαλε στη βελτίωση ολόκληρου του δικαστικού συστήματος, θα επιταχυνθούν οι δικαστικές διαδικασίες και η διαφάνεια θα ήταν σε υψηλότερο επίπεδο.

«Η καταγραφή θα αύξανε την πειθαρχία στην αίθουσα του δικαστηρίου με την έννοια ότι όλοι θα έχουν μεγαλύτερη ευθύνη για ό,τι λένε, ειδικά οι δικαστές, των οποίων η λογοδοσία στην αίθουσα του δικαστηρίου είναι ήδη στο υψηλότερο επίπεδο». Στη χώρα μας δεν υπάρχει δίκη για ψέματα σε δικαστική διαδικασία, ακόμη και όταν το δικαστήριο κρίνει ότι κάποιος είπε ψέματα μετά το πέρας της διαδικασίας. Νομίζω ότι με την εισαγωγή της ηχογράφησης, οι άνθρωποι θα δυσκολεύονταν να αποφασίσουν αν θα κάνουν ψευδείς ισχυρισμούς», λέει ο Beljanski.

Ο δικηγόρος Stevan Obrenov επισημαίνει ότι εκτός από την εγγραφή, το δικαστικό σώμα θα μπορούσε να είναι πιο διαφανές και με άλλους τρόπους – δημοσιεύοντας κάθε απόφαση στους ιστότοπούς του, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα.

«Μεγάλες αλλαγές δεν αναμένονται στο άμεσο μέλλον, γιατί ούτε στους δικηγόρους ούτε στο υπουργείο Δικαιοσύνης δεν υπάρχει ακόμη πρωτοβουλία για τέτοιες αλλαγές». Ωστόσο, το δικαστικό σώμα, ως έχει, εξακολουθεί να εκπροσωπεί θεσμικά το καλύτερο μέρος της κοινωνίας», καταλήγει ο Obrenov.

*** Το κείμενο δημοσιεύεται ως μέρος μιας σειράς ερευνητικών εκθέσεων που γράφτηκαν από φοιτητές δημοσιογραφίας από τη Νις, το Νόβι Σαντ και το Βελιγράδι, ως μέρος ενός έργου που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την κοινωνική οργάνωση Civil Partners Serbia.