ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ για να ακούσετε την πρωτότυπη αγγλική έκδοση του προγράμματος του BBC Witness.

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος θυμάται πώς αντιλήφθηκε την ημέρα που το τουρκικό φορτηγό Figen Akat έπεσε στα βράχια του Kardak στις 25 Δεκεμβρίου 1995:

«Με ειδοποίησε ο Υπουργός Ναυτιλίας. Με πήρε τηλέφωνο και μου είπε ότι προσάραξε ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο κοντά στα Ίμια. Είπα ότι προσφέρουμε βοήθεια. Μετά με πήραν τηλέφωνο εκείνη την ημέρα, γύρω στα Χριστούγεννα και μου είπαν ότι ο καπετάνιος είχε μιλήσει στις τουρκικές αρχές και τους είπε: «Αφού είναι εντός των συνόρων της Τουρκίας, είναι το ΔΙΚΟ ΜΑΣ. “Είπαν “δεν θέλει την υποστήριξή μας”. Είπα “Εντάξει”, “Μην τον αφήσεις να πνίγει και να με ενημερώνει”… Δεν ήθελα να υπάρξουν προβλήματα”.

“Τότε το πλοίο ξέφυγε με τη δική του μηχανή και δεν χρειάστηκε τη βοήθειά μας. Αυτή η περιοχή δεν έχει θαλάσσια σύνορα και αυτά δεν καθορίζονται από συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών…”

Σύμφωνα με τον Onur Öymen, τότε υφυπουργό Εξωτερικών, τα βράχια Kardak, τα οποία και οι δύο χώρες ισχυρίστηκαν ότι ήταν εντός των συνόρων τους, μετατράπηκαν σε κρίση «όταν η ελληνική κυβέρνηση κλιμάκωσε το περιστατικό». Στα τέλη Ιανουαρίου, ελληνική εφημερίδα έκανε το πρωτοσέλιδο της κρίσης και ανακοίνωσε στη δημοσιότητα το περιστατικό, το οποίο συζητήθηκε στους διπλωματικούς κύκλους.

Με αυτό, ο δήμαρχος του γειτονικού νησιού πήγε στα βράχια με μια ομάδα, μεταξύ των οποίων ένας κληρικός, τοποθέτησε την ελληνική σημαία και τραγούδησε τον ελληνικό εθνικό ύμνο.

Ο Onur Öymen περιγράφει αυτή την περίοδο:

«Η Ελλάδα άρχισε να δημιουργεί διπλωματική κρίση ισχυριζόμενος ότι οι βράχοι της ανήκουν και στέλνοντάς μας σημειώσεις. Ψάξαμε στα αρχεία του υπολογιστή και ανακαλύψαμε ότι αυτοί οι βράχοι δεν είχαν δοθεί στην Ελλάδα σε καμία από τις συμφωνίες για το Αιγαίο Πέλαγος. Οι ισχυρισμοί της Ελλάδας δεν είχαν βάση.Αντιδράσαμε και στείλαμε σημείωμα».

«Σε απάντηση, Τούρκοι δημοσιογράφοι όρμησαν στα βράχια, κατέβασαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική σημαία».

Και τα δύο στρατόπεδα ύψωσαν διαδοχικά τις δικές τους σημαίες και ακολούθησε στρατιωτική ανάπτυξη. Όταν οι Έλληνες στρατιώτες προσγειώθηκαν στα βράχια, η πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ έκανε μια δήλωση: «Αυτή η σημαία θα πάει, αυτός ο στρατιώτης θα πάει»…

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος εξηγεί τι συνέβη μετά τη δήλωση Τσιλέρ:

«Τότε ο τουρκικός στόλος αποβιβάστηκε σε διεθνή ύδατα… Όταν ο Τσιλέρ έκανε αυτή τη δήλωση στον Τύπο… ήμασταν τώρα σε πλήρη κρίση…»

Η κρίση έφερε τις δύο χώρες αντιμέτωπες με τον πόλεμο στις 30 Ιανουαρίου, όταν ο ελληνικός στρατός αναπτύχθηκε στους ανατολικούς βράχους και ο τουρκικός στρατός στα δυτικά.

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος λέει ότι αυτή η μακρά νύχτα «ήταν μια δύσκολη νύχτα»:

«Ναι, ήταν μια πολύ δύσκολη και επικίνδυνη νύχτα… Οι στόλοι θα μπορούσαν να είχαν συγκρουστεί, το ελληνικό ναυτικό έστειλε τους καταδρομείς του σε έναν από τους βράχους και η Tansu Çiller τους έστειλε στον άλλο. Αλλά η σύγκρουση θα κατέληγε σε διαπραγματεύσεις. αν είχαμε ανοίξει πυρ, θα επενέβαιναν οι Αμερικανοί και θα έλεγαν «κάτσε να μιλήσουμε».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρενέβησαν για να καταλήξουν σε συμβιβασμό μεταξύ των δύο χωρών. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον ζήτησε μετριοπάθεια και από τις δύο πλευρές και είπε ότι «υπάρχουν πιο σημαντικά ζητήματα και πιο σημαντικά κοινά συμφέροντα από μικρά βράχια» στην περιοχή.

Οι διπλωματικές προσπάθειες εντάθηκαν αργά το βράδυ, με τη συμμετοχή του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Ο Χόλμπρουκ ξεκίνησε την τηλεφωνική διπλωματία. Ο Onur Öymen ήταν επίσης στην άλλη άκρη της γραμμής εκείνο το βράδυ:

“Στις 30 Ιανουαρίου, ο Χόλμπρουκ μου τηλεφώνησε στη μέση της νύχτας. Νομίζω ότι ήταν 2 τα ξημερώματα. Μου είπε, “Ακούσαμε ότι η Τουρκία σχεδιάζει να αποβιβάσει στρατεύματα στο Καρντάκ”. Απάντησα: «Όχι, δεν υπάρχει τέτοιο σχέδιο, «οι στρατιώτες είναι ήδη εκεί».

«Ο Χόλμπρουκ ρώτησε επίσης: «Υπάρχει ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Πάγκαλος στην άλλη άκρη της γραμμής, η κατάσταση είναι σοβαρή, πώς μπορούμε να το λύσουμε;». Του είπα ότι είχαμε δοκιμάσει όλες τις διπλωματικές μεθόδους και ότι η Ελλάδα πρέπει να αποσύρει τα στρατεύματά της για λύση. Με πήρε πολλές φορές μέχρι το πρωί, μετά είπε Ελλάδα. Σημείωσε ότι «η Τουρκία συμφώνησε να αποσύρει τους δικούς της στρατιώτες και να κατεβάσει σημαίες με αντάλλαγμα να κάνουν το ίδιο. Επρόκειτο λοιπόν να αποσυρθούμε και αυτοί.» Ενημέρωσα το Υπουργείο Εξωτερικών και την κυβέρνηση και τελικά συμφωνήσαμε. «Να αποσυρθούν κι αυτοί».

Λίγο αργότερα, η πρόταση της Ουάσιγκτον εγκρίθηκε από την Αθήνα. Ο Πάγκαλος ήταν επίσης σε διπλωματική κίνηση στην άλλη άκρη της γραμμής:

“Καταλήξαμε σε συμφωνία στις 5 το πρωί. Χωρίς στρατιώτες, χωρίς σημαίες. Επιστροφή στο status quo.”

Οι στρατιώτες αποχώρησαν, οι σημαίες κατέβηκαν και η κρίση υποχώρησε για λίγο.

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος αφηγείται μια ανάμνηση από αυτή την περίοδο όταν γνώρισε τον Χόλμπρουκ χρόνια αργότερα:

“Περίπου 6 χρόνια αργότερα, γνώρισα τον Χόλμπρουκ στη Νέα Υόρκη. Με πήγε για φαγητό. Μιλούσαμε για το τι συνέβη εκείνη την ώρα. Είπα “Εκείνη τη νύχτα, που ήταν πολύ επικίνδυνος για τους Τούρκους και τους Έλληνες, είμαι πολύ χαρούμενος για ένα πράγμα, τουλάχιστον εκείνο το βράδυ είπα: «Κανείς δεν πέθανε.» Τότε ο Χόλμπρουκ χαμογέλασε και είπε: «Ω, Θίοντορ, κανείς δεν επρόκειτο να πεθάνει έτσι κι αλλιώς.» Είπα, «Πώς γίνεται να είμαστε πρόσωπο με πρόσωπο; Ο Χόλμπρουκ είπε: «Αντιμετωπίζετε αμερικανικά πλοία, αμερικανικά πυρομαχικά και υπηρεσίες «Τα δύο μικρά πλοία μας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας θα διαταράσσουν το τεχνολογικό και ηλεκτρονικό σας όραμα, επομένως οι πύραυλοι που εκτοξεύσατε θα σκότωναν μόνο ψάρια, τίποτα άλλο. “, έχει απαντήσει.

Μπορείτε να ακούσετε το πρωτότυπο πρόγραμμα του BBC Witness στα αγγλικά, στο οποίο ο Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Onur Öymen μιλούν για την κρίση Kardak, από αυτόν τον σύνδεσμο.