Günümüz Yunan zulmünün antik kökenleri

Yunan, Antik Yunan’da da böyleydi

Vakanüvis

Yunanistan’ın göçmenlere reva gördükleri, vicdan sahibi her insanı derinden üzüyor. Hemen her gün, Yunan güvenlik güçlerinin ölüme terk ettiği – aslında öldürdüğü demeli – sığınmacıların dramatik öyküleri haberlere düşüyor.

Bütün bu olup bitenler ne Yunanistan’daki kamusal otorite temsilcilerini ne de entelijansiyayı rahatsız etmiyor. Benzer utandırıcı sessizlik ve seyretme, Yunanistan’ın arkasında duran Avrupa ülkeleri için de geçerli.

Özetle, “Batı düşüncesi”, bütün o parlak nutuklarına rağmen merhametsizliğe, şiddete, öldürmeye gayet soğukkanlı bakıyor. Bu hastalıklı tutumun kökeni belki de “düşünsel DNA’ların” uzanıyor.

Bakalım…

“ANTİK YUNAN MENKÎBELERİ” ŞİDDET GÜZELLEMESİYLE DOLUYDU

Avrupa, sonrasında da Amerika’da, düşünce köklerini Antik Yunan’a kadar götürmek, o dönemi referans almak yaygın bir tutum.

“Yunan mitolojisi, Roma hukuku ve Hıristiyanlık”, yaygın bir üçleme olsa da bunların içinde Yunan mitolojisi, Batılı düşünce çevrelerinde adeta bir din gibi yaygın, etkin ve tesirleri bugünşemi birgedare. Bu inanç ve düşünce karmaşıklığında, antik dönem Yunan söylencelerinde ve yazınındaki anahtar sözcüklerin en önemlilerinden birisi ise şiddetti. Bu kavram, Batı düzenine yön veren öncüllerin de başında geliyordu.

Σύστημα Eski Yunan’da siyasi; kökleşmiş bir aristokrasi, hiyerarşi, kölelik ve askeri oligarşi temelliydi. Bütün bu yapı da çok tanrılı dini inanışın söylemleri ışığında şekillenirdi.

“Putperest ilmihal” denebilecek metinler; Όμηρος destanları, şiirler, komedyalar, Plato’un ütopik devlet ideaları, Herodot tarihi, belgeler, heykeller, vazolar, ölü gömme törenleri hep şiddet doluydu ve dönemin inanç ve düşüncesini şekillendiriyordu. Bu toplumsal masallardan beslenen sistemde, kamusal şiddetin birey üzerindeki etkisi ise zorbalık düzeyindeydi.

Yönetimi ele geçirenler, hayal ürünü tanrılara atıfla ve kendilerini de yarı-tanrı ilan eden kandırmacayla halk üzerinde her türlü şiddeti uyguluyorlardı. Yukarıdan başlayarak alt kesimlere doğru da gücü yeten yetmeyene şiddet uyguluyordu.

SADİST VE MAZOŞİST GÖSTERİLERE “EĞLENCE” DİYORLARDI

Bir şirk toplum olarak “sayısız tanrı”ya inanılan eski Yunan’da tanrılardan birisi olan Dionysus için düzenlenen şenlikler, tam bir “dağıtma” vesilesiydi. Çırılçıplak soyunmuş katılımcılar daha şenlik alanına giderken, bir yandan kendilerini bir yandan da yoldan geçenleri kırbaçlayarak ilerlerlerdi. Eğlenceler, doğacı ritüeller eşliğinde sadist ve mazoşist gösterilerle devam ederdi. Şenlik, cinsel cümbüş orijinli bir halde de sona ererdi. Sık sık aşırı şiddetle ölümlerin ya da bile isteye insan kurban edilmenin görüldüğü bu törenlerde seslendirilen tragedyalarda kamusal otoritenin şiddet uygulamasının κανονικό, meşru olduğu işlenirdi.

AZRA ERHAT: İLYADA’DA ŞİDDETİ TADINA VARA VARA OKURSUNUZ

Yunan edebiyatının baş şairi Homeros’un eserlerindeki ana temalar da şiddet doluydu. Şiddetin; retoriklerle, kelime oyunlarıyla dikkat çekici bir biçimde dile getirildiği bu metinler, tuhaf bir biçimde bambaşka kültürlerde bile “şiddet güzellemesi”ne yol açabiliyordu.

“Antik dönemin kutsal kitapları” olarak adlandırılan İlyada ve Odysseia’yı Türkçeye çeviren isimlerden birisi olan, kendisi of Yunan mitolojisi hayranı Azra Erhat, kitabın önsözünde, içerikişıtaki. Mitolog ve şair Halikarnas Balıkçısı da Tepegöz’ün, Odysseus’un arkadaşlarını mağarasında “kıtır kıtır yediği” bölümün en sevdiği ve akıcı bölüm olduğunu söylemişti.

WING İÇİ ŞİDDETİN TREGEDYASİ: “ORESTEİA ÜÇLEMESİ”

Gerçekten de İlyada ve Odysseia’da şiddet, her yerdeydi. Akhilleus’un “öfkesi”yle başlayan destan, daha ilk mısrasıyla şehir devletlerinin krallarının uyguladığı kamusal şiddetin bireyler üzerinde yol açtığı “acı”yı aktarmaktaydı.

Metinlerde “suç”, şiddet uygulayan, “tez ayaklı, sağlam ve kaslı bir asker” edasında betimlenirken, “yalvarılar” yani şiddete maruz kalanlar ise “şaşı, topal, çirkin” olarak tasvir ediliyordu.

Sonuçta Homeros, her iki destanında da şiddeti her sayfaya yaymıştı. MÖ 5. yüzyılda Aeschylus tarafından yazılan “Oresteia Üçlemesi”nde ise aile içi şiddet vardı. Evli kadın, sevgilisiyle birlikte kocasını öldürüyor, sonra çocuklar babalarının intikamını almak için öz annelerini katlediyordu. Oyunda, teyzelerin, kuzenlerin karıştığı daha başka ölme ve öldürmeler de vardı.

Yine, CHP tek parti dönemi Milli Eğitim Bakanlarından Hasan Ali Yücel’in – şair Can Yücel’in babası – Türkçeye çevirdiği Atinalı oyun yazarı Euripides’in yazdığı “Bakkhalar”da da başkarakterlerden “Pentheus’in, Keskenau, hoş bir oyun olmalı / Oğlunun kesik başını savora savora koşmak / Kolları evlat kanıyla ıpıslak!” diye bağırmaktaydı. Bu oyun, sefahat ve sapkınlığın tavan yaptığı Διόνυσος şenliklerinde oynanırdı.

VEGAN PİSAGOR: “KÖLE, ÖZGÜR BİR RUH VE BEDENE SAHİP OLMAYAN VARLIKTIR”

Bugünkü Yunanistan’ın Suriyeli ve Afrika kökenli sığınmacılara yaptıkları zalimliklerin ve Batılı ülkelerin bu zalimliklere sessiz kalmasının temelinde en az söylenceler kadar “Batı düşüncüncesi”ne filanozof. Çünkü dönemin düşünce adamları, o yıllarda da çoğunlukla Afrika’dan getirilen köleleri, “doğal bir varlık” olarak görüyor, her hangi bir söz haklarını bulunmadığına bulunmadığına bulunmadığınaılıkılıkılık Yunan filozoflar, tıpkı Hindu filozoflar gibi köleye “iki ayaklı mülk” diyorlardı.

MATEMATIK VE GEOTMETRI ÜZERINE YOğUNLAşAK DINSEL BIR Topluluk Olan “Mathematikhoi” Yi (Mattemberk) Kuran, Vejateryenliğin Antik Yunan’daki Temsilcisi Olan Pythagoras, Duygu Ve Akılla Hareket Eden. Filozof, toplumu sınıflandırırken, sadece tasnif gerekliliği bağlamında kölelerden de söz etmiş ve onları “özgür bir ruha ve bedene sahip olmayan varlıklar” olarak tariff etmişti. Kölelere, «thet» από το deniyordu. Bu ifade, “asalak” ya da “yanaşma” anlamına geliyordu. Yani geçimlerini sürdürmek adına diğer insanlara ihtiyaç duyan ve bu ihtiyacı da bedenlerini köle olarak satıp geçinenler.

ARTAN KÖLE NÜFUSUNA KARŞI “KÖLE ÖLDÜRME” OPERASYONLARI

Antik Yunan’da büyük erkek kardeş ailenin reisiydi ve diğer kardeşlerin ailenin gerek kararlarında gerekse maddi varlıkları üzerinde hiçbir söz hakkı olmazdı. Böylece zaman içerisinde ailenin diğer fertleri yoksullaşır ve “asalaklar” grubunda, “sonradan köle” statüsünde yer alırlardı. Tarlalarda zorla çalıştırılıp üretici olan köleler, bir από το “yaşadıkları için” sahiplerine fidye öderlerdi. Kölelerin güneş batınca kulübelerinden çıkmaları yasaktı, bu yasağa uymamanın cezası ölümdü. Yunanlılar zevk ve sefa içerisinde yaşar, “çocuk sorunlarıyla” uğraşmamak için de doğum kontrolüne dikkat ederken, bir yandan da kölelerin artan nüfusundan endişe ederlerdi.

Kadın köle satın alırken doğurganlık bilgilerini öğrenmeye çalışırlardı. Bu nedenle de köle nüfusunu belli bir denge tutmak için yılda bir defa çocukluktan yeni çıkmış ergenleri, gençleri kahramanlık şiirleri eşliğinde “köle avı”na gönderirlerdi. Aileler ya da kamusal otorite temsilcileri, gençlerin ellerine bıçak verir ve onları, kölelerin kenarlarında yaşadığı tarlalarla yollarlardı. Yunanlı tarihçi Plutharkos katliama dönüşen köle avını, «Bu delikanlılar gündüz çalılar arasında saklanıyor, dinleniyor, geceleriyse yakaladıkları köleleri öldürüyorlardı». satırlarıyla anlatmıştı.

DARBECİ FİLOZOF, DEĞİRMEN TAŞIYLA EZİLEREK İDAM EDİLMİŞTİ

Pythagorasçılardan bazıları ile filozof Elealı Zenon, siyaseten of şiddetten yanaydılar. Yönetime darbe νησί gelme yanlısıydılar. Pisagor’un talebeleri birkaç başarısız darbe girişiminde bulunmuştu. Filozof Zenon da iktidarı ele geçirmek için darbe yapmaya kalkışmışsa da başarısız olmuş ve darbe girişiminin bedelini “değirmen taşının altında ezilerek idam” cezasına çarptırılarak ödemişti.

ANTİK SPORLAR KIRAN KIRANAYDI

Antik Yunan sporları da şiddet yüklüydü. Olimpiyatlara temel olan dönemin oyunlarında, “sporcu”nun rakibinin gözünü çıkartması, parmağını kırması, cinsel uzvuna vurması yasak değildi.

Boksun atası sayılan antik cağ sporu “pankrasyon”da açılan yaraların daha geç iyileşmesi için domuz derisi eldivenler kullanmak, zamanla bu eldivenleri madeni çıkıntılarla donatmak da olağan işlerdendi. Halk, bu şiddet gösterilene büyük ilgi duyar, rakipler birbirine biraz yumuşak davranacak olsa ikisini de protesto ederdi. Şiddet artınca da bir rahatlama “katarsis” oluşurdu.

Yunanca “arınma, temizlenme” anlamındaki “kathairein” sözünden türeyen bu kelime, sonraları σύγχρονο psikolojide de kullanılmıştı. Antik çağın “pankrasyon”u, μοντέρνα zamanlarda ise “Amerikan Dövüşü”, “Amerikan Güreşi”, “Pankreas Dövüşü” adı altında ABD’de yaygınlaşmıştı.

* Eren Alkan, «Antik Yunan Eserlerinde Şiddetin İzdüşümleri», Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2019

* Τρίτη. Έγγρ. Δρ. Ahmet Gözlü – Eski Çağ Uzmanı Defne Yılmazcan, «Antik Yunan’da Kölelik: Atina ve Sparta Örneği», Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Yıl 2017, Cilt 5, Sayı 2

* Doç.Dr. Hüseyin Aydoğdu, «Antik Yunan’da Demokrasi: Yaklaşımlar, Deneyimler ve Darbeler», Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 71, Haziran 2020

* Δάσκαλος. Dr. Osman İmamoğlu – Lale Aras, «Antik Pankreas Sporunda Şiddet Unsurları», Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2019