Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί το ρολόι χειρός που φοράτε στον καρπό σας (υποθέτοντας ότι χρησιμοποιείτε πάντα ένα) ή οποιοδήποτε άλλο ρολόι εμφανίζει 12 ψηφία, υποδεικνύοντας 12 η ώρα; Γιατί όχι ένας διαφορετικός τυχαίος αριθμός όπως το 28 ή το 16; Ποια είναι η σημασία του αριθμού 12 στην αντίληψή μας για το χρόνο;

Οι 24 ώρες χωρίζονται σε δύο μέρη. Μια μέρα 12 ωρών και μια νύχτα 12 ωρών. 1 ώρα περιλαμβάνει 60 λεπτά και καθένα από αυτά τα λεπτά περιλαμβάνει 60 δευτερόλεπτα. Στη συνέχεια, κάθε δευτερόλεπτο διαιρείται με 1000 χιλιοστά του δευτερολέπτου.

Αυτός φαίνεται σαν ένας αρκετά περίεργος τρόπος για να μοιράσετε την ημέρα. Δεν είναι περίεργο που τα παιδιά δυσκολεύονται να μάθουν να λένε την ώρα! Αλλά όπως όλα στον κόσμο, υπάρχει μια εξήγηση.

Η επίδραση των πολιτισμών στο χρόνο

Στον σημερινό κόσμο, χρησιμοποιούμε ευρέως το σύστημα δεκαδικών αριθμών (βάση 10), το οποίο θεωρείται ότι προήλθε επειδή μας επέτρεπε να μετράμε πιο εύκολα με τα δάχτυλά μας.

Εκείνη την εποχή, ενώ οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να εξερευνούν τα θαύματα της φύσης και να βρίσκουν απαντήσεις στις αμέτρητες ερωτήσεις τους, πολλά άλλα ψηφιακά συστήματα χρησιμοποιούνταν ευρέως.

Οι Αιγύπτιοι και οι Βαβυλώνιοι, που ήταν οι πρώτοι που χώρισαν την ημέρα σε μικρότερα μέρη, χρησιμοποίησαν δεκαδικά (βάση 12) και σεξουαλικά (βάση 60) αριθμητικά συστήματα.

Αυτό προφανώς εγείρει το ερώτημα: γιατί μια βάση 12 και μια βάση 60; Ο λόγος μπορεί να εκπλήξει πολλούς.

Ναι, είτε το πιστεύετε είτε όχι, ο λόγος είναι ακριβώς η δομή των δακτύλων μας. Ο αριθμός των αρθρώσεων στα δάχτυλα κάθε χεριού (εξαιρουμένου του αντίχειρα) σας επιτρέπει να μετρήσετε έως και 12 με τον αντίχειρα.

Γιατί 24 ώρες;

Ας προσπαθήσουμε να το καταλάβουμε βήμα προς βήμα. Η έννοια της 24ωρης ημέρας προέρχεται από τους αρχαίους Αιγύπτιους. Με συσκευές όπως τα ρολόγια φαντασμάτων, χώριζαν την ημέρα σε 10 ώρες και πρόσθεταν μια ώρα σε κάθε άκρο (η μία το σούρουπο, η άλλη στο τέλος της ημέρας).

Αργότερα, οι Αιγύπτιοι κατασκεύασαν μια ράβδο σε σχήμα Τ, βαθμονομημένη ώστε να διαιρεί τον χρόνο μεταξύ ανατολής και δύσης του ηλίου σε 12 μέρη.

Αυτή η συσκευή σε σχήμα Τ θα έλεγε την ώρα ρίχνοντας μια σκιά σε ένα από αυτά τα 12 κομμάτια με βάση τη θέση του Ήλιου στον ουρανό.

Ωστόσο, αυτό το σύστημα λειτούργησε καλά κατά τη διάρκεια της ημέρας που ο Ήλιος ήταν παρών. Η έλλειψη ηλιακού φωτός έκανε πολύ δύσκολο να προσδιορίσουμε την ώρα τη νύχτα. Πώς αντιμετώπισαν λοιπόν οι Αιγύπτιοι αυτήν την πρόκληση;

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν τα αστέρια για να υπολογίσουν την ώρα της νύχτας. Για να το κάνουν αυτό, παρατήρησαν μια ομάδα 36 ειδικών αστεριών που ονομάζονται «δεκάνοι».

Αυτά τα αστέρια ανέβηκαν με μια συγκεκριμένη σειρά στον ουρανό και χρησιμοποιήθηκαν για να μετρούν τις ώρες. Αλλά μόνο 12 από αυτά τα 36 αστέρια ήταν ορατά ανά πάσα στιγμή, και τα αστέρια που εμφανίζονταν διέφεραν ανάλογα με την εποχή και το ημερολογιακό έτος.

Τώρα οι Αιγύπτιοι δημιούργησαν ειδικούς χάρτες που ονομάζονται ημερολόγια αστεριών για να παρακολουθούν τον χρόνο χρησιμοποιώντας τα αστέρια με ακρίβεια. Αυτά τα γραφήματα είχαν 36 στήλες για κάθε δεκανό και 12 σειρές για κάθε μετρήσιμη ώρα της νύχτας.

Τελικά, αυτή η διαδικασία χρονισμού τυποποιήθηκε με ημέρες και νύχτες 12 ωρών η καθεμία. Αλλά αυτό το σύστημα λειτουργούσε καλά μόνο τις ώρες της ισημερίας, όταν ο Ήλιος βρισκόταν ακριβώς πάνω από τον ισημερινό, διαιρώντας τις ημέρες και τις νύχτες σε ίσα μήκη.

Αργότερα, ο Έλληνας μαθηματικός Ίππαρχος πρότεινε τη διαίρεση μιας ημέρας σε 24 ίσες ώρες, δίνοντάς μας τις «ώρες της ισημερίας». Ακόμη και τότε, για πολύ καιρό, οι άνθρωποι συνέχισαν να χρησιμοποιούν ρολόγια που άλλαζαν με τις εποχές.

Μόλις τον 14ο αιώνα, όταν εμφανίστηκαν τα μηχανικά ρολόγια στην Ευρώπη, το κοινό άρχισε να χρησιμοποιεί το σύστημα που χρησιμοποιούμε σήμερα.

Γιατί 1 ώρα 60 λεπτά και 1 λεπτό 60 δευτερόλεπτα;

Οι Έλληνες αστρονόμοι, που βοήθησαν να κάνουμε τη ζωή μας πιο εύκολη μοιράζοντας τις 24 ώρες ισόποσα, ακολούθησαν το βαβυλωνιακό σεξουαλικό σύστημα (βάση 60) στους αστρονομικούς υπολογισμούς τους.

Για ευκολία, χώρισαν μια ώρα σε 60 λεπτά και κάθε λεπτό σε 60 δευτερόλεπτα. Δεν είναι γνωστό γιατί οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν το σύστημα βάσης 60, αλλά μπορεί να ήταν επειδή το 60 ήταν ένας ειδικός αριθμός για τον υπολογισμό των κλασμάτων.

Μπορούμε να συνοψίσουμε τη σημασία του 60 ως εξής. Το 60 είναι ο μικρότερος αριθμός που διαιρείται με τους πρώτους έξι αριθμούς και με το 10, το 12, το 15, το 20 και το 30.

Στην πραγματικότητα, λάβαμε αυτή την ιδέα από τους Βαβυλώνιους όχι μόνο για τον υπολογισμό του χρόνου, αλλά και για τον υπολογισμό των βαθμών στη γεωμετρία. Αυτός είναι ο λόγος που ένας κύκλος έχει 360 μοίρες.

Η μέτρηση του χρόνου σε ώρες, λεπτά και δευτερόλεπτα ήταν αρκετό καιρό στις περισσότερες περιπτώσεις. Ωστόσο, η πρόοδος στην τεχνολογία των επικοινωνιών απαιτούσε πιο ακριβείς χρονικές μετρήσεις.

Δεδομένου ότι γνωρίζαμε ήδη το σύστημα δεκαδικών αριθμών σε πολλούς υπολογισμούς, ήταν λογικό να διαιρέσουμε ένα δευτερόλεπτο σε 1.000 μέρη, που ονομάζονται χιλιοστά του δευτερολέπτου, για μεγαλύτερη ακρίβεια.

Επιπλέον, με την πρόοδο στις τηλεπικοινωνίες, τα οικονομικά και τη μηχανική, προέκυψε η ανάγκη για πιο ακριβείς χρονικές μετρήσεις.

Ως αποτέλεσμα, χρησιμοποιούμε πλέον λεπτότερες μονάδες χρόνου, όπως μικροδευτερόλεπτα και νανοδευτερόλεπτα, σε εφαρμογές ευαίσθητες στον χρόνο όπως το GPS, το εμπόριο υψηλής συχνότητας και τα σύγχρονα δίκτυα υπολογιστών.

Δεν είναι ενδιαφέρον; Οι κομψές ιδέες των προγόνων μας συνεχίζουν να καθοδηγούν την καθημερινότητά μας ακόμα και μετά από χιλιάδες χρόνια…