Την τελευταία δεκαετία, η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει υποστεί δραματικές αλλαγές. Νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτή τη διαδικασία αλλαγής, η οποία ξεκίνησε πολύ πριν από τη μετάβασή μας στο προεδρικό σύστημα.

Η εξωτερική πολιτική του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχει περάσει από τρεις φάσεις από τότε που ανέλαβε την εξουσία.

α) Δέσμευση στις οικουμενικές αξίες και ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ),

β) Δεύτερον, μια πολιτική με υπερβολική αυτοπεποίθηση και κάπως αλυτρωτική (που επιδιώκει την ανάκτηση των χαμένων εδαφών),

γ) Τέλος, η περίοδος εξωτερικής πολιτικής που βασίζεται στον αντιδυτικισμό και την αλαζονεία.

Συγκεκριμένα, την τελευταία δεκαετία, η Τουρκία έχει εξελιχθεί από μια υπόδειγμα δημοκρατικής ισλαμικής χώρας σε μια χώρα με αυταρχικό καθεστώς και ένα κράτος που σταδιακά απομακρύνεται από τον δυτικό της προσανατολισμό, αντιθέτως, ευνοώντας την αντιδυτική και συνωμοτική νοοτροπία. . Ο κύριος πολιτικός στόχος της κυβέρνησης ήταν να οδηγήσει τη χώρα με μια λαϊκιστική αντίληψη που βλέπει όλα τα δυνατά μέσα για να κερδίσει τη δημόσια υποστήριξη με κάθε κόστος και να χρησιμοποιήσει τα παράπονα του λαού για τα δικά του συμφέροντα σε κάθε κατάσταση.

Από τη διπλωματία συμφιλίωσης στη στρατιωτική αποτροπή

Φυσικά, αυτές οι λαϊκιστικές πολιτικές πρακτικές είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην περιφερειακή και παγκόσμια σταθερότητα. Οι δημοκρατικοί κανόνες σταδιακά απομακρύνθηκαν, η εξωτερική πολιτική εκτροχιάστηκε και οι θεσμοί άδειασαν. Στη διπλωματία μας, η «ήπια δύναμη» έχει αντικατασταθεί από τη «σκληρή δύναμη». Εγκρίθηκε μια συμφωνία που ευνοούσε τη στρατιωτική αποτροπή αντί για τη συμφιλίωση. Η Τουρκία άρχισε να αναφέρεται διεθνώς όχι για την τέχνη, τον πλούσιο πολιτισμό, τη βαθιά ιστορία και την αναπτυσσόμενη οικονομία, αλλά για τη δύναμη των στρατιωτικών της στοιχείων. Ως αποτέλεσμα, η παγκόσμια εικόνα της χώρας έχει επιδεινωθεί με τρόπο που θα χρειαστεί χρόνος για να ανακάμψει.

Στην πραγματικότητα, η τουρκική εξωτερική πολιτική παρουσιάζει μια μάλλον θλιβερή εικόνα αυτή τη στιγμή. Δεν έχουμε ακόμη πρεσβευτές στη Συρία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Βιώνουμε μια έντονη στασιμότητα στις σχέσεις μας με την Ε.Ε. Οι σχέσεις μας με την Ελλάδα και τη Γαλλία είναι τεταμένες. Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στη σχέση μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Δεν ήταν πολύ καιρό πριν που η Τουρκία λεγόταν ότι ήταν ένα «νησί σταθερότητας» σε μια ταραγμένη περιοχή. Στην πραγματικότητα, ήταν στα χείλη όλων ότι ήμασταν μια «χώρα που παράγει σταθερότητα». Όπως η «Αραβική Άνοιξη» μετατράπηκε σε «Αραβικό Χειμώνα», έτσι κι εμείς έχουμε εμπλακεί σε όλα τα προβλήματα της περιοχής μας, αποτελώντας σχεδόν ένα «νησί της μοναξιάς». Τώρα ακόμη και οι φίλοι μας δεν διστάζουν να πουν ότι είμαστε πηγή αστάθειας.

Τουρκία Πώς έφτασε η εξωτερική του πολιτική σε αυτό το σημείο;

Πώς φτάσαμε λοιπόν εκεί; Γιατί είμαστε μόνοι; Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό. Θα αναφέρω μόνο μερικά.

Είναι αδύνατο να αρνηθούμε την ύπαρξη εξαιρετικά πολύπλοκων περιφερειακών προβλημάτων. Ωστόσο, οι ρίζες του προβλήματος μπορούν να αναζητηθούν στην εσωτερική πολιτική. Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στην εξουσία, το κόμμα του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ΑΚΡ χρειαζόταν μια εδραίωση όσον αφορά την εσωτερική πολιτική και μια σύσφιξη των τάξεων του. Για το λόγο αυτό, ο Ερντογάν προτίμησε να χρησιμοποιήσει τον εθνικισμό ως εργαλείο αντί να ακολουθήσει μια συμφιλιωτική και χωρίς αποκλεισμούς πολιτική. Η προκατάληψη απομυθοποιήθηκε, ο φανατισμός αγιάστηκε και ο εθνικισμός μαινόταν. Παρά την απώλεια της πλειοψηφίας των μεγάλων πόλεων στις τοπικές εκλογές του Ιουνίου 2019, η στρατηγική του Ερντογάν απέδωσε καρπούς και η επιθυμητή εξυγίανση επιτεύχθηκε χάρη στον συνασπισμό που σχηματίστηκε με το MHP. Ωστόσο, ήρθε σε υψηλό τίμημα.

Η χώρα εισήλθε σε μια άνευ προηγουμένου πόλωση και οι εντάσεις, οι προκαταλήψεις και ο σεχταρισμός άρχισαν να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η εξωτερική πολιτική άρχισε να ηγείται όχι από διπλωμάτες καριέρας, αλλά από οργισμένες και αντιδραστικές ομάδες.

Όλα κρίθηκαν με βάση τον ηρωισμό.

Θεσμικός μετασχηματισμός των εξωτερικών υποθέσεων

Σε πολιτικό εργαλείο έχει μετατραπεί το επαγγελματικό προσωπικό του ΥΠΕΞ με προσόντα και προσόντα. Έγιναν δυσανάλογοι πολιτικοί διορισμοί σε ξένα και εγχώρια στελέχη. Για παράδειγμα, η διεύθυνση προσωπικού του υπουργείου, που ιστορικά διοικούνταν από επαγγελματικά στελέχη, έχει μετατραπεί σε γενική διεύθυνση και επικεφαλής της ορίστηκε πολιτικός. Οι πρώην πολιτικοί που προσήχθησαν σε ορισμένες πρεσβείες όχι μόνο διέβρωσαν την ιστορική υπερπολιτική θεσμική ταυτότητα του υπουργείου, αλλά αποδυνάμωσαν την αποτελεσματικότητα και το βάρος του στη διεθνή σκηνή. Επιπλέον, οι καριέρες έχουν περιορίσει τον ενθουσιασμό και τις επαγγελματικές προοπτικές των διπλωματών περισσότερο από ποτέ.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι παραδοσιακές βασικές αρχές της τουρκικής διπλωματίας όπως η αποφασιστικότητα, η συνέπεια, η αξιοπιστία και η προβλεψιμότητα έχουν σχεδόν τηρηθεί. Η κουλτούρα της ειρήνης και της συμφιλίωσης έχει εγκαταλειφθεί. Έχει γίνει αρετή να γράφεις και να μιλάς σε μια γλώσσα που περιφρονείς, προσβλητική και προκλητική.

Ωστόσο, στο παρελθόν το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών βασιζόταν στην αρχή του σεβασμού και της πίστης στη δημοκρατία, το δίκαιο, τη δικαιοσύνη, τις παγκόσμιες αξίες και ελευθερίες και δεν εγκατέλειψε ποτέ την επιστήμη και τον ορθολογισμό. Η Τουρκία πάντα ασκούσε τη διπλωματία της τηρώντας τις αρχές της συνέπειας, της αποφασιστικότητας, της αξιοπιστίας και της προβλεψιμότητας. Για το λόγο αυτό έχει αποκτήσει διεθνές κύρος, αποτελεσματικότητα, κύρος και αξιοπιστία.

Εχθρότητα και εχθρότητα στη διπλωματία

Οι Τούρκοι διπλωμάτες, ενώ ηγούνται της εξωτερικής πολιτικής, είχαν πάντα παθιασμένες και συναισθηματικές αντιδράσεις, αναδεικνύοντας προσωπικές φιλίες ή εχθρότητες. Απέφευγαν επιμελώς να ενεργούν με ιδεολογικές προκαταλήψεις.

Όλοι οι Τούρκοι διπλωμάτες που έχουν εκπαιδευτεί ως μαθητευόμενοι δάσκαλοι γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ της επίτευξης αποτελεσμάτων και της προστασίας συμφερόντων χρησιμοποιώντας κενή ρητορική στην εξωτερική πολιτική, και ότι ο συναισθηματισμός είναι πολύ δαπανηρός ως ύφος και μέθοδος εξωτερικής πολιτικής.

Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη είναι η άσκηση εξωτερικής πολιτικής με βάση την εσωτερική πολιτική, τα αισθήματα και την υποστήριξη της βάσης και τα ιδεολογικά κίνητρα. Η διπλωματία που βασίζεται στην ιδεολογία, διαχρονικά, σε κάνει μέρος κάθε προβλήματος. Νιώθεις όλο και πιο μόνος και αρχίζεις να χάνεις φίλους και συμμάχους, όπως ακριβώς βιώνει η Τουρκία σήμερα.

Στην εξωτερική πολιτική δεν αρκεί να έχεις δίκιο ή να έχει άδικο η άλλη πλευρά. Άλλωστε πρέπει να αμύνεσαι καλά και να εξηγείς τα καλά και τα κακά. Πρέπει να κατανοήσετε το άλλο μέρος και να ξέρετε με ποιες ικανότητες, στόχους, προτεραιότητες και προσδοκίες λειτουργούν.

Αντιμετωπίστε τους διπλωμάτες σαν πολιτικούς επιτρόπους

Η σχολή της τουρκικής διπλωματίας είναι το Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο έχει ιστορία αιώνων. Οι διπλωμάτες, από την άλλη πλευρά, είναι μαθητές που εργάζονται με αφοσίωση σε αυτό το καθιερωμένο σχολείο για να προστατεύσουν τα συμφέροντα της χώρας τους και όχι τις βραχυπρόθεσμες ιδεολογικές προσεγγίσεις ενός πολιτικού κόμματος.

Ωστόσο, βλέπω σήμερα ότι η 150χρονη φήμη του Φόρεϊν Όφις μας διαβρώνεται εμφανώς και με λυπεί αυτό. Ο θεσμός αυτός, στο πλαίσιο του οποίου διοικούνται οι εξωτερικές σχέσεις της χώρας μας, σταδιακά απομακρύνεται από τον επαγγελματισμό και αναγκάζεται να ενεργεί ως εκπρόσωπος Τύπου ή επίτροπος πολιτικού κόμματος.

Το Υπουργείο Εξωτερικών μας, όπου εκπαιδεύονται οι διπλωμάτες μας, που έχουν επιτύχει πολλά αξιοθαύμαστα επιτεύγματα σε όλη την ιστορία, θα πρέπει να απομακρυνθεί από τη στενή οδό της εσωτερικής πολιτικής και να επικεντρωθεί στη σκέψη για την παγκόσμια ατζέντα και στη δημιουργία ιδεών προς αυτή την κατεύθυνση το συντομότερο δυνατό.