«Υπάρχει μόνο ένα θέμα – CRAFT»: Πώς θα μεταρρυθμίσει ο Pekić την εκπαίδευση;

Σε ένα κείμενο που γράφτηκε το 1955, ένας εξέχων Σέρβος συγγραφέας είχε μια πρόταση για τη βελτίωση της εκπαίδευσης.

Στα μέσα του περασμένου αιώνα, ο Μπόρισλαβ Πέκιτς είπε αυτό που είναι ακόμα σαφές για εμάς σήμερα: η σχολική εκπαίδευση απαιτεί μεταρρυθμίσεις. Η αλλαγή του σχολικού συστήματος σημαίνει ανάληψη τεράστιων ευθυνών αφενός και κατοχή των απαραίτητων χρημάτων αφετέρου. Οι αλλαγές κοστίζουν χρήματα, όπως και οι επαναστάσεις.

“Το σύγχρονο σύστημα βαθμολόγησης χωρίς επιλογή προωθεί μόνο τη μετριότητα. Η νοημοσύνη έχει παραμεληθεί σε βάρος της υπομονής”, υποστήριξε ο συγγραφέας.

Όπως είπε, οι ιδιότητες των σκλάβων επαινούνται και επιβραβεύονται. Το σχολείο γίνεται ένας τεράστιος χώρος εκπαίδευσης υπακοής. Η γνώση που αποκτάται εκεί είναι εντελώς άχρηστη, όχι τόσο στο είδος της, όσο στην ασυνέπειά της και στην έλλειψη οτιδήποτε.

Εδώ είναι το γράμμα του από το 1955:

Ο εγκέφαλος ενός αποφοίτου γυμνασίου είναι σαν ένα παλιοπωλείο όπου πνευματικοί μεγάλοι του παρελθόντος, καμένοι στο ραβδί του ζητιάνου, αφήνουν προς πώληση τα τιμαλφή της ιδιωτικής τους ζωής. Περιορισμένη σε αριθμούς ή, ακόμη χειρότερα, αφοσιωμένη στον εαυτό της και όχι στο μέλλον, η ιστορία αφήνει την ίδια οδυνηρή εντύπωση που αποκομίζει κανείς διαβάζοντας το ημερολόγιο ενός καταληψίας.

Οι μαθητές γυμνασίου μαθαίνουν ιστορία, είναι αλήθεια – αλλά δεν μαθαίνουν καθόλου ιστορία. Γι’ αυτό είναι εντελώς άχρηστο, όπως περιγράφεται. Η ιστορία, όμως, δεν είναι η γνώση του παρελθόντος, αλλά κυρίως τα προλεγόμενα του μέλλοντος και η εφαρμοσμένη ηθική. Επομένως, η Ιστορία θα πρέπει να είναι μόνο ένας βοηθητικός κλάδος της «ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ» (με την ελληνική έννοια) και ένα ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ ΗΘΙΚΗΣ.

Όσο για τη μητρική γλώσσα, κανείς δεν αμφιβάλλει στο ελάχιστο ότι η σχολική του εκπαίδευση παραμελεί το ουσιαστικό: την πρακτική χρήση της. Η μητρική γλώσσα, εκτός από ένα σύντομο και σημαντικό γραμματικό προλεγόμενο, θα πρέπει να είναι συνδυασμός: σύγχρονης ρητορικής, δηλαδή ΣΗΜΑΣΙΑΚΗΣ, ασκήσεων ΛΟΓΙΚΗΣ, ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ (με τη θετική έννοια) και ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΓΕΥΣΤΟΥ.

Αναρωτιέμαι όμως σε ποιο σύγχρονο και γενικά σε ποιο γούστο μπορούν ορισμένοι συγγραφείς του τύπου Janko Veselinović, Bogoboj Atanacković, Joakim Vujić, ορισμένες αγιογραφίες ή βιογραφίες να μορφώσουν έναν άνθρωπο του ΧΧ αιώνα;

Η λογοτεχνία γενικά πρέπει να διανεμηθεί από τη μητρική γλώσσα, πρώτα με σκοπό την καταστολή του επιζήμιου πατριωτισμού, μετά για να εκπαιδεύσει – στο πλαίσιο όλης της τέχνης της ανθρωπότητας – μια ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΗ και όχι μια βιβλιογραφική εγκυκλοπαίδεια. Σε όλα τα σερβικά εγχειρίδια που εξέτασα, η παγκόσμια λογοτεχνία είχε μια θέση με πλάγιους χαρακτήρες, τη θέση της πιο γενικής εισαγωγής στην εθνική λαογραφία.

Ένας Μπαλζάκ λοιπόν εμφανίζεται μόνο ως λακέ που ανοίγει το δρόμο στον Γιάκοβ Ιγκνιάτοβιτς! Πρέπει να πάρουμε το καλύτερο, όχι το δικό μας.

Πρέπει μια για πάντα – και αυτό ισχύει και για τους αυταρχικούς κομμουνιστές διεθνιστές, που ίδρυσαν το Šarc, ανακοίνωσαν το γιουγκοσλαβικό Risorgimento και την ώρα της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης στο Στρασβούργο – πρέπει να καταλάβουμε μια για πάντα ότι είμαστε μέρος, όχι ένα ότι δεν υπάρχει εθνικό μέλλον, αλλά μόνο το εθνικό παρελθόν – το οποίο μπορεί να είναι σεβαστό, αλλά μπορεί να είναι ήδη νεκρό – και ότι τελικά υπάρχει μόνο μια Τέχνη, όχι Μία στη μια πλευρά και ο Milton στην άλλη του κόσμου.

Τέλος, ότι η διαφορά μεταξύ Μπετόβεν και Ροντέν, μεταξύ Κάφκα και Ρούμπενς, η ίδια διαφορά μεταξύ τσαγκάρη και ράφτη, δεν είναι αρκετά μεγάλη για να επιτρέψει τη διάλυση του μυαλού.

Υπάρχει μόνο ένα θέμα και αυτό είναι το CRAFT. Θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις μορφές τέχνης όχι με ιστορική έννοια (βλαμά, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο Σαίξπηρ γεννήθηκε στο Avon) αλλά με πρακτική έννοια. Άκου Βάγκνερ, ακόμα κι αν δεν έχεις ακούσει ποτέ για το Μπαϊρόιτ, κοίτα τον Ρενουάρ, ακόμα κι αν νομίζεις ότι ήταν σύγχρονος του Σάλι, διάβασε Ντοστογιέφσκι, ακόμα κι αν δεν ξέρεις ότι η λογοτεχνία του βγήκε από τον φούρνο!

Με τον καιρό αυτή η γνώση θα έρθει από μόνη της και αυτό το ΑΙΣΘΗΜΑ θα πάρει τη δική του σειρά. Αν η ιστορία περιελάμβανε κοινωνιολογία, οικονομία και δόγματα και όλα αυτά στα πλαίσια της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, όλες οι τέχνες μπήκαν στη ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑ, η μητρική γλώσσα έγινε η ΣΗΜΑΣΙΑΚΗ – η πρώτη και αφετηρία επιστήμη όλων των επιστημών, για να μετατραπεί στη συνέχεια στην ανώτερη μορφή της ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. (Μια πρακτική φιλοσοφία, όχι μια παρρησία σε ένα υψηλό μητρώο.)

Θα έμεναν τότε μόνο τρία θέματα ενδιαφέροντος: ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ και ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ. Καθένα από αυτά θα περιλάμβανε τους υπόλοιπους τομείς της μελλοντικής ανθρώπινης δραστηριότητας. Το σχολείο πρέπει να πάψει μια για πάντα να είναι νεκρόφιλο στο νεκροταφείο του παρελθόντος.

Η ψυχολογία ως επιστήμη της εμπειρίας, η γυμναστική ως επιστήμη της δύναμης και τα μαθηματικά ως η μόνη αληθινή επιστήμη που λειτουργεί.

Η προπανεπιστημιακή μας εκπαίδευση διαρκεί σήμερα ακριβώς 12 χρόνια. Ο μέσος όρος ηλικίας των αποφοίτων δεν υπερβαίνει τα 20 έτη. Σήμερα, τα είκοσι και κάτι παιδιά, ήταν ακόμα άνθρωποι πριν από τριακόσια χρόνια. Αγαπούσαν σαν άνθρωποι, πολέμησαν σαν άνθρωποι, μιλούσαν στο κοινοβούλιο σαν άνθρωποι, κυβέρνησαν σαν άνθρωποι, υπάκουαν σαν άνθρωποι και τελικά πέθαναν σαν άνθρωποι.

Βγαίνοντας από αυτήν την εικοσάχρονη ισπανική μπότα της σύγχρονης κουλτούρας, ένας απόφοιτος γυμνασίου μετά βίας ξέρει πώς να επιλέξει μια νέα ισπανική μπότα – τη σχολή. Μένει εκεί κατά μέσο όρο πέντε χρόνια. Στα 26 του, είναι εξίσου ανώριμος ανθρωπίνως, σαν ένα μικρό αγόρι που θα μπέρδευε το παιχνίδι του μπιλιάρδου με αυτό των σχιτών. Ένας 15χρονος Έλληνας την εποχή του Σωκράτη ήταν ασύγκριτα περισσότερο άντρας παρά τριαντάρης στον αιώνα μας!

Η δημοκρατία θεώρησε ότι αρκούσε να βάλει την ανθρωπιά στα έδρανα, να ψηφίσει ο κόσμος έναν υποψήφια χασάπη για την προεδρία της δημοκρατίας. Καθολική ψηφοφορία και ίση εκπαίδευση για όλους, αυτές οι μαγικές φόρμουλες του κοινοβουλευτισμού έχουν γίνει σήμερα τόσο ανόητες και ντεμοντέ όσο οι επιτυχίες του Maurice Chevalier.

Χωρίς μεθοδική επιλογή, δεν θα έχουμε ποτέ διανοούμενους. Μόνο αιώνιοι μαθητές.

Πηγή: BIZLife/”Πολιτικά τετράδια”, 2001.

Φωτογραφία: borislavpekic.com/Privatna arhiva